TheaterFestival terug in Gent

do 05 sep 2019

‘Vooruit, over en uit’ luidde de naam van het afscheidsfeest dat Kunstencentrum Vooruit organiseerde aan het eind van het TheaterFestival in 2004. De toelichting: ‘We houden een slotfeest want ook uit elkaar gaan is een kunst.’ De Vooruit wenste nieuwe artistieke wegen in te slaan en zou het festival niet langer huisvesten. De opeenvolgende veertien jaar vond het TheaterFestival daarom afwisselend plaats in Brussel en Antwerpen.

Sophie van den Bergh

Arthur Sonnen organiseerde de eerste editie van het TheaterFestival in 1987. Het festival was toen nog een samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland. Eén jury koos de opmerkelijkste theatergebeurtenissen van het afgelopen culturele seizoen, die meestal in een Nederlandse én Vlaamse gaststad werden vertoond. 

Tot 2004 hoorde daar ook de uitreiking van de Grote Theaterfestivalprijs bij, voor de meest belangwekkende voorstelling. Winnaars waren onder andere Who’s afraid of Virginia Woolf van Dirk Tanghe / Malpertuis (1995), My dinner with Andre van STAN en De Koe (1999) en Ola Pola Potloodgat van Pascale Platel en Randi De Vlieghe / BRONKS (2002).

Sinds 2006 hebben Vlaanderen en Nederland ieder een afzonderlijk festival, het Nederlands Theater Festival (TF) en het TheaterFestival. De Vlaamse jury kijkt bij de selectie naar zowel Vlaamse als Nederlandse voorstellingen, maar elke jury legt weer een ander accent: ze richt zich op de beste voorstellingen van het afgelopen seizoen, of probeert het publiek juist een zo divers mogelijk overzicht te geven van het rijke theaterlandschap. 

Door de jaren heen werden er diverse onderdelen en randprogrammeringen aan het TheaterFestival toegevoegd. Een bekend initiatief is Circuit X, dat het werk en de verspreiding van jonge of nieuwe kunstenaars in de culturele centra in Vlaanderen bevordert. Ook werd een aantal jaren een voorselectie van jeugdvoorstellingen gemaakt door een kinderjury. Het TheaterFestival wordt sindsdien afwisselend in Brussel en Antwerpen georganiseerd, maar keerde nog niet eerder terug naar Gent. 

Bewogen editie in 2004

Terug naar 2004, toen het festival georganiseerd werd in Gent én Amsterdam. Onder de gekozen voorstellingen waren Achter ’t eten van Eric De Volder / Ceremonia, Het Muziek Lod en Zuidpool (winnaar van de Grote Theaterfestivalprijs van dat jaar), Drift van Muziektheater Transparant en Geslacht van Dood Paard, die getoond werden in de Vooruit, Minard en de Vlaamse Opera. De veelkoppige jury was vervangen door twee curatoren, Martin Schouten en Nicole Petit. Zij noemden als hun belangrijkste selectiecriterium bij het kiezen van het programma voorstellingen met ‘een belang dat een opwekkend (irriterend, meeslepend, opwindend, nadenkend) effect bij het publiek sorteert.’ Theatermaker en regisseur Wayn Traub legde officieel de gelofte af van zijn nieuw ritueel theater tijdens zijn State of the Union: 

‘Ik zal niet streven naar perfectie, maar naar het voortdurend optimaliseren van het artistieke resultaat. Elke keuze in het artistieke proces zal ik maken omwille van de kwaliteit, de relevantie en de noodzaak ervan. Ik zal geen enkele artistieke daad verrichten uit materiële, promotionele of politieke overwegingen, uit eergevoel, uit machtsdrang, uit arrogantie, uit aandachttrekkerij, uit dwang, uit gewoonte, uit persoonlijke luiheid of uit zwakheid… Ik zal trouw blijven aan mijn roeping.’

Achter ’t eten © Tania Desmet

Michel Price, coördinator van het TheaterFestival 2004 (in Gent en Amsterdam) herinnert zich die editie  in de Vooruit als een bewogen editie. ‘Men had besloten om van een grotere selectiejury over te stappen naar twee curatoren: één curator voor volwassenentheater (Martin Schouten) en één voor jeugdtheater (Nicole Petit). Deze keuze viel niet bij iedereen in goede aarde. Daar kwam nog bij dat de Vooruit had aangegeven het jarenlange triumviraat van Antwerpen-Brussel-Gent voorlopig op te zeggen en een eigen koers te gaan varen. Als klap op de vuurpijl kwam Theaterfestival Nederland onder druk te staan van hun subsidiënten. Gelukkig namen in ons land Kaaitheater en deSingel het TheaterFestival over voor de jaren daarna.’

‘Toch ben ik heel gelukkig dat het TheaterFestival nu terug is in Gent. Het heeft lang als een tekort gevoeld, een historische vergissing dat het TheaterFestival niet ook hier plaatsvond. Een dergelijk grote organisatie kost natuurlijk veel inspanning, tijd en geld, maar het geeft ook veel terug: een groter publiek en een vliegende start van het theaterseizoen.’

Affiche uit 2004

Mooie lijm in Gent

Van 5 tot en met 15 september vormt de Arteveldestad nu het decor voor de belangwekkendste dans-, performance- en theatervoorstellingen van afgelopen seizoen. De selectie uit afgelopen seizoen is dit jaar gemaakt door Evelyne Coussens (De Morgen, Rekto:Verso…) Charlotte De Somviele (De Standaard, Etcetera), Pieter T’Jonck (Pzazz), Mia Vaerman (freelance), Karel Vanhaesebrouck (docent RITCS & ULB), Filip Tielens (De Standaard) en Herien Wensink (de Volkskrant). 

Waarom keert het festival juist nu terug naar de Vooruit, na vijftien jaar afwezigheid? Volgens Matthieu Goeury, artistiek coördinator van de Vooruit, heeft dit alles te maken met het feit dat de Vooruit in 2016 een kunstinstelling van de Vlaamse Gemeenschap werd. ‘Daarbij stelden we ons de vraag: wat voor soort huis willen we worden? Als grote instelling wil de Vooruit zich openstellen voor het diverse culturele landschap.’ Hij roemt de groei die het TheaterFestival de afgelopen jaren heeft doorgemaakt: ‘Het festival is verder en in nieuwe richtingen gegroeid, en daardoor een platform geworden waar niet alleen ruimte is voor kwaliteitsvolle voorstellingen, maar ook voor reflectie.’ 

Nog veel meer culturele locaties in Gent zetten hun deuren wagenwijd open voor het festival. Eline Danasovsky, coördinator en producent bij co-creatieplek De Lübeck, een tijdelijke invulling van het terrein aan de Afrikalaan in Gent, ontving midden mei een mailtje van Camping Sunset, in verband met hun zoektocht naar een terrein om twee weken lang hun Zomergasten te kunnen spelen. ‘Natuurlijk konden wij niet anders dan daarop ingaan. Hun gewaagd experiment past perfect binnen het kader van onze tijdelijke invulling.’

Willem Jaques, communicatie- en persmedewerker bij de Kopergietery, dat voornamelijk bekend staat als kinderen- en jongerenhuis, kijkt uit naar de voorstelling Fanon Mixtape van Mathieu Charles, dat 10 september bij hen speelt. ‘Het lijkt mij een bijzonder interessante combinatie van rap, spoken word en teksttheater.’

Kristof Blom, artistiek directeur van kunstencentrum Campo, benadrukt de samenhorigheid en het enthousiasme die leven in de stad: ‘Ik was zelf super enthousiast vanaf het moment dat duidelijk zou worden dat Gent ook weer iedere drie jaar het TheaterFestival zou huisvesten. Er is een intense goodwill en interesse tussen alle culturele partners in de stad. We organiseren het festival nu echt onder de best mogelijke omstandigheden; het vormt een mooie lijm om alle kunstenhuizen in Gent nog beter te laten samenwerken.’ Lange tijd probeerde hij de voorstelling Vincent Rietveld gaat voor de Louis d’Or naar Campo te halen. ‘We zijn lang met De Warme Winkel in gesprek geweest, maar hen naar hier halen is niet gelukt. Het is erg leuk dat we dankzij het TheaterFestival de voorstelling nu wel kunnen tonen in Gent.’

Tijdlijn

1987

Eerste editie van Het Theaterfestival in Nederland, opgericht door Arthur Sonnen.

1991

Het TheaterFestival vindt vanaf dit jaar gelijktijdig in Vlaanderen en Nederland plaats; het programma wordt gekozen door een jury die bestaat uit Vlaamse en Nederlandse theatercritici. De eerste editie van het Theaterfestival Vlaanderen vindt plaats in deSingel.

1995

De locatie van Theaterfestival Vlaanderen wisselt vanaf dit jaar tussen deSingel (Antwerpen), Vooruit (Gent) en het Kaaitheater (Brussel).

2003

Vanaf dit jaar worden jaarlijks tijdens het Theaterfestival de Vlaamse Cultuurprijs voor Podiumkunsten uitgereikt (sinds 2017 de Ultima’s).

2004

Het Theaterfestival vindt plaats in Gent en Amsterdam. Daarna stopt de Vooruit met het organiseren van het Theaterfestival. Kaaitheater en deSingel zullen de komende jaren het festival huisvesten.

2006

Het Theaterfestival in Vlaanderen en Nederland gaan hun eigen weg, zonder elkaar uit het oog te verliezen. De jury’s worden opgesplitst in een Nederlandse en een Vlaamse jury.

2012

Naast de State of the Union wordt nu ook een State of the Youth toegevoegd aan het TheaterFestival. De eerste wordt uitgesproken door Louis Janssens.

State Of The Youth sprekers: E-tcetera (2015), Freek Vielen (2014), Hof van Eede (2013) & Louis Janssens (2012)

2014

De jurysamenstelling wordt aangepast naar een groep van ongeveer tien theatercritici en belangrijke personen die werkzaam zijn in het culturele veld.

2015

Het TheaterFestival bestaat 25 jaar! Om dit te vieren worden er extra veel voorstellingen getoond. Het TheaterFestival gaat voor de nieuwe beleidsperiode een structurele samenwerking aan met Kunstencentrum Vooruit, NTGent, CAMPO en Kopergietery. Het Theaterfestival zal opnieuw elke drie jaar in Gent plaatsvinden, te beginnen vanaf 2019.

Herlees hier de States Of The Youth

Tags: Louis Janssens, geschiedenis, Sophie van den Bergh