Mahina Ngandu: ‘Niemand vraagt zich af wie bleef strijden terwijl Nelson Mandela in de gevangenis was’

do 10 sep 2020

Dear Winnie is de coproductie van JR. CE.SA.R, KVS en NNT waarin de stem van Winnie Mandela- Madikizela weerklinkt. De meeste mensen vragen zich misschien af: wie was Winnie? Hoe is het om vrouw, zwart en activist te zijn? Maar er is ook nog een andere vraag: waarom kennen wij Winnie vooral als vrouw van Nelson Mandela, terwijl zij ook een belangrijke vrijheidsstrijdster was? Mahina Ngandu, een van de negen speelsters uit Dear Winnie, vertelt ons waarom Winnie zo’n inspirerende figuur was, is en zal blijven.

Rojda Gülüzar Karakuş

Dear Winnie is een bijzonder meeslepend ritueel, in een regie van Junior Mthombeni. Hij is de zoon van ANC-verzetsstrijder Maurice Mthombeni, die met Winnie Mandela-Madikizela correspondeerde tijdens de anti-Apartheidsstrijd. In de voorstelling staat Winnie centraal, maar toch liet schrijver Fikry El Azzouzi zich niet alleen inspireren door haar biografie. Dear Winnie is een collage van scènes waarin het verhaal van Winnie nauw wordt verbonden met het verhaal van de negen actrices, danseressen en zangeressen – waaronder dus Mahina Ngandu.

Wie was Winnie Mandela volgens jou? 

Mahina Ngandu: ‘Ze was een strijdster tegen de Apartheid in Zuid-Afrika. Toch kennen de mensen haar vooral als de vrouw van Nelson Mandela, terwijl zij veel meer heeft betekend voor de strijd tegen de Apartheid. In de 27 jaar die Nelson Mandela doorbracht in de cel zijn er veel veranderingen gebeurd. Maar niemand vraagt zich af wie erachter zit of wie voor dit alles heeft gezorgd. Dat was zeker Winnie Mandela. Natuurlijk is zij niet de enige, maar zij zette wel de strijd tegen Apartheid voort buiten de gevangenis. Ze was zowel moeder en vrouw als activiste en strijder, en nog zoveel meer.’

De verhalen uit de voorstelling zijn nauw verweven en lopen door elkaar. Soms is het niet duidelijk welk verhaal wordt verteld. Wat is jouw eigen verhaal? 

‘In Dear Winnie speel ik een meisje van nu, maar ik voel me in mijn monoloog vooral verbonden met mezelf als kind. De eerste keer dat ik Sinterklaas, Zwarte Piet zag, was ik drie of vier jaar oud. Ik zat in de kleuterklas en was echt bang voor Zwarte Piet. Ik zag zijn witte huid, maar zijn gezicht was zwart. Ik dacht: waarom doen mensen zoveel moeite om iemand zwart uit te beelden? Dat was mijn eerste ervaring hiermee. Elke keer dat ik het verhaal over Zwarte Piet vertel in de voorstelling, moet ik terugdenken aan dat moment. Mijn personage in de voorstelling vertelt haar verhaal aan Winnie, over  wat zij hier meemaakt. “Dit is mijn situatie en ik zie nu die wereld”, zegt mijn personage tegen Winnie. “Ik ken u niet, maar we hebben ook overeenkomsten. Ik strijd nu tegen andere zaken dan jij, maar die zijn gelinkt aan waar u voor streed”.’

Door mee te spelen in Dear Winnie, leerde je haar levensverhaal goed kennen. Heeft Winnie ook een invloed gehad op jou?

‘Haar vastberadenheid heeft zeker een sterke invloed op mij. Winnie geloofde in iets en ze ging ervoor tot op het eind. Ook al dacht de meerderheid: “Wat je nu aan het doen bent, is niet goed of niet gemakkelijk. Dus laat het gewoon en geef het op.” Maar Winnie geloofde altijd dat ze verder moest gaan met de strijd. Dat vind ik heel sterk aan haar, en dat zal me altijd bijblijven.’

In een eerder interview zei je dat je hoopt dat de voorstelling impact heeft en aanzet tot nadenken. Waarover wil je ons laten nadenken? 

‘Ik wil niet per se bepalen wat de mensen moeten denken. Zolang ze maar denken, dat is het belangrijkst.’ 

Wat is voor jou een sleutelmoment uit de voorstelling om mensen te laten nadenken?

‘Dat is echt moeilijk kiezen… Ieder moment op het podium doet de toeschouwer nadenken! Ik vind alles krachtig. Ik kan op het einde “We are lost” zeggen en tegelijk huilen, ook al zijn we allemaal vrij op dat moment. Die scène is echt belangrijk omdat iedereen praat en lacht, terwijl er ook veel pijn onder zit.’

De voorstelling stelt verschillende vragen, zoals: waarom wordt Winnie als vrijheidsstrijder anders beoordeeld dan haar mannelijke equivalenten? Waarom is dat zo volgens jou?  

‘Als je kijk naar de hiërarchie van de wereld, staat de witte man helemaal bovenaan en de zwarte vrouw helemaal onderaan. Gewoon omdat ze zwart is en vrouw. Winnie en Nelson zijn allebei Zuid-Afrikaans en zwart, maar hij is een man en zij is een vrouw. Dat is de grootste reden waarom ze veel minder gehoord werd, terwijl haar stem heel luid was. Andere stemmen kregen gewoon meer waarde dan haar stem. Zij wordt soms gezien als slechte en agressieve persoon, omdat ze heel passioneel was waarin ze geloofde.’

Ook nu worden vrouwen nog steeds geconfronteerd met dit soort stempel in hun dagelijkse leven. Word jij ook anders beoordeeld dan de mannen? En is er daarin een verschil tussen de straat en de kunstwereld? 

‘Sowieso wel. In de kunstwereld moet ik meer moeite doen. Als vrouw kost het me meer tijd om alles te regelen dan wanneer ik een man was. Daarom zijn er ook minder vrouwen in de kunst, zowel zwarte als witte vrouwen. In bijna elke organisatie zijn er meer mannen dan vrouwen. Op straat voel ik me als vrouw meer geaccepteerd.’

Mensen zijn zich nu meer bewust dan vroeger over de etiketten – zoals vrouw, zwart – die ze kleven op anderen. Kunnen we deze stempel op een dag doorbreken? 

‘Ik weet niet of wij dit volledig kunnen doorbreken, maar laat ons dat zeker niet demotiveren om er verder aan te werken. Als er geen mensen waren geweest zoals Winnie Mandela, Malcom X of Martin Luther King hadden wij nooit kunnen staan waar we nu staan. Hun hele leven draaide om activist te zijn. Winnie koos geen ander leven. Zij had gewoon een vrouw of moeder kunnen zijn die de problematiek negeerde, maar in plaats van plezier te hebben van het leven koos zij ervoor om te vechten voor de hele zwarte bevolking.’

Tijden, talen en verhalen lopen door elkaar in de voorstelling, terwijl de negen vrouwen voortdurend zingen, dansen en acteren. Had het creatieproces van de voorstelling ook een fysieke of mentale impact op jou als speelster? 

‘Dat is echt goede vraag! De impact was groot, zowel innerlijk als fysiek. Vroeger was ik echt sportief, maar daar ben ik al lang geleden mee gestopt. Ik was heel blij dat het creatieproces zo actief was. Meestal stel ik sport altijd uit, maar nu was het voor mijn werk, dus moest ik het gewoon doen. Zo kregen we danscoaching van Alesandra Seutin, zowel Afrikaanse dans, ballet, yoga als andere genres. Wanneer zij lesgeeft, is dat heel spiritueel en gaat het om het innerlijk. Daarom vind ik haar echt genius. (lacht) Tijdens de danslessen hebben wij bijvoorbeeld heel veel gehuild, omdat die lessen een rollercoaster van emoties waren.’

Dear Winnie is een grote collectieve prestatie. Heeft dit werken in groep jouw leven veranderd?

‘Ik heb zoveel bijgeleerd door deze voorstelling! Vooral mijn ziel is veranderd. En niet alleen bij mij. Iedereen van de cast merkte dat op. Als we nu terugkijken naar de foto’s van onze eerste kennismaking denken we: wat was iedereen toen nog zo jong! (lacht) Deze voorstelling heeft mij heel erg geïnspireerd en zoveel bijgebracht.’

Dear Winnie doet ook nadenken over de vraag waar de mensen die vandaag hun strijd voeren hun immense kracht vandaan halen. Waar komt jouw kracht vandaan als strijdende kunstenares? 

‘Uit mijn ziel. Dat is goddelijk, denk ik. Alle krachten komen van een hogere kracht.’

Heb jij, naast Winnie Mandela, nog een ander vrouwelijk icoon dat jou kracht geeft? 

‘Sowieso mijn moeder.’ 

 

Tags: KVS, Dear Winnie, Rojda Gülüzar Karakuş, Mahina Ngandu