Yannick Geens over De Man door Europa

wo 31 aug 2016

Voor het zevende jaar op rij organiseert Rekto:verso een summerschool kunstkritiek op het TheaterFestival. De workshop is worken en shoppen tegelijk. Voorstellingen kijken op het festival, een paar recensies uit de koker wringen, elkaar feedbacken op het resultaat, een theatermaker mee rond de tafel vragen: voor zeven jonge critici is het dagelijkse kost tijdens deze laatste dagen van de zomervakantie. Hier leest u de recensie van Yannick Geens over De Man door Europa van Lucas De Man.

‘Waarom is geschiedenis belangrijk?’ Lucas De Man hangt zijn half-retorische vraag even in de lucht. ‘Om het heden beter te begrijpen’ verwoordt een zeldzame dappere de gedachten van het publiek. Een clichématig antwoord misschien, maar ook het startpunt voor de solo De Man door Europa, zo vertelt de maker zelf. Want dat het dit jaar het Bosch-jaar is, omdat de schilder ons vijfhonderd jaar geleden verlaten heeft. En dat zijn bekende drieluik Tuin der Lusten nog brandend actueel is. Meer nog: dat de ‘kapotte tijd’ van de 16de eeuw in zijn geheel niet al te gek van ons verschilt. Want dat we met de gebakken peren zitten. En daarbij dan nog eens met een moreel vacuüm, maar wel zonder oplossing in huis. Shriek.

Gelukkig waren daar destijds nog de visionairen. ‘Dat zijn mensen die de wereld zien zoals hij is, of zoals hij zou kunnen zijn.’ Vanavond zijn zij Playmobilpoppetjes op een kaart van 16de-eeuws Europa: Columbus en Vespucci, Erasmus of Machiavelli. Maar wie zijn de visionairen van vandaag eigenlijk? Op een reis door acht landen vond Lucas De Man alvast 23 deskundigen en kandidaten voor de ‘visionairstitel’, waarmee hij nu via videoschermen in dialoog wil gaan. Het zijn mannen en vrouwen, jongeren en ouderen, professoren en ondernemers met antwoorden én initiatieven. Uit hun betogen selecteert De Man vijf slagwoorden die voor hem een essentie van verandering zouden kunnen betekenen. Een tick-offlijstje om samen op te stomen naar de wereldverbetering? Is dát het dan? C’est ça?

Het is een twijfel die ook in de schaduw van De Mans heftige betoog lijkt na te trillen. Hoe immers de rigide stilstand van een cynicus vermijden zonder je meteen te verliezen in een tegengesteld naïef huppelen voor de wereldvrede? Kortom: hoe veranderen en welke richting is richting vooruit?

Dan maar zo volledig mogelijk zijn, dacht Lucas De Man vermoedelijk. Hoe pittig en innemend hij ook op het podium staat, om de hoek loert steeds de overdaad. Horzel De Man blijft je om de oren klapperen met meer video, meer sprekers en meer info. Maar als een nieuwsanker te snel langs je schermen met nieuwsitems hollen, is zelden een goed idee. Het gevaar zit erin té documentair te worden, het publiek te laten verstarren, sommigen wat murw te slaan wellicht. Iets met een bos, veel bomen en steeds minder zien.

Een haunted bos misschien wel. Doorheen De Mans hele sermoen voel je het koude zweet van een bespokend ‘groots Europa’ met ‘de succesvolle democratie’. Een Europa dat we nu uiteraard moeilijk kunnen kopiëren, maar dat wel de gedachte in zich houdt altijd on top of the world gestaan te hebben: een bemoedigend beeld waar we nu op zouden kunnen terugplooien? Europa lijkt vandaag een aarzelende sputterspurt voorwaarts, met de startblokken van vroeger en een loper die alleen maar kan proberen zichzélf in te halen, met de gedachte ‘dat het vroeger toch wél allemaal gelukt was, en waarom nu dan niet?’. Het heeft allemaal iets weifelends, blijft beperkt tot kleine pasjes omdat een groot verhaal blijft ontbreken. De Mans voorstelling is gedoemd tot hetzelfde euvel.

De kracht van De Man door Europa bouwt vooral op de welgemeende inzet van elk initiatief dat de revue passeert, en in het bijzonder op de hartelijkheid van de mens die er zijn schouders onder zet. Zijn solo is een harde maar vertederende por in de zij, om eindelijk eens aan de slag te gaan. Wanneer De Man aan het eind alle beeldschermen achterwege laat en zich nu zélf tot het publiek richt, wordt de vaart omgeruild voor de frêle adem van een aandachtig publiek. Meer dan tevoren speelt hier het warmhartige, maar ook: het weerbarstige en de energie. Dat we met de gebakken peren zitten, ja. Maar dat er ook kunst is. En dat dat misschien wel de laatste plek is waar we er nog met elkaar kunnen praten.

Tags: kunstkritiek, rekto:verso, summerschool, Wouter Hillaert, De Man door Europa, Lucas De Man, Stichting Nieuwe Helden, Yannick Geens