Na een deugddoende zomervakantie lijkt het afgelopen theaterseizoen plots wel erg ver weg. Omdat het Theater­ Festival een terugblik is op de meest belang­ wekkende voorstellin­gen van het voorbije jaar, richten we nog even de focus op het spannende, verrassende en niet snel te vergeten theaterseizoen 2015­-2016. Van de A van ‘aanslagen’ over de M van ‘marathonvoorstellingen’ tot de Z van ‘zigeuners’! – Filip Tielens

Benny Claessens

We konden er niet omheen het voorbije jaar: Benny Claessens is back in Belgium, en hoe! Bij NTGent toonde hij het naakte duet Spectacular lightshows of which u don’t see the effect (samen met Risto Kübar) en de vier uur durende vrijheidsstrijd in Learning how to walk, waarvoor hij zowaar steractrice Elsie De Brauw liet plassen op het podium. Maar het strafst was toch zijn solo Hello useless (for W and friends). Hierin heroverde Bennie de vrijheid op scène in zijn eigen, onnavolgbare stijl – waarbij hij terloops ook een vriendelijke sneer gaf aan Wouter Hillaert (de W uit de titel).

Circus

Deze editie zijn er zowaar voor het eerst twee circusvoorstellingen te zien op het TheaterFestival. Had de jury hiervoor dan amper aandacht voor deze kunstvorm of was het gewoon een grand cru jaar voor het circus in Vlaanderen? Beide. Toptalent Alexander Vantournhout creëerde samen met dramaturge Bauke Lievens zijn voorlopige magnum opus, waarvan een try­out (!) eind 2014 zelfs al het lijstje van beste voorstellingen in Circusmagazine haalde. En Danny Ronaldo, tja, hij is natuurlijk een circusfenomeen op een­zame hoogte. In Fidelis Fortibus zelfs letterlijk.

Dag van de Dans

Omdat er nog veel clichés de ronde doen bij het brede publiek over hedendaagse dans, sloeg de danssector de handen in elkaar om op zaterdag 23 april de eerste Dag van de Dans te organiseren. Haast alle cultuurhuizen in Vlaanderen en Brussel programmeerden voorstellingen, work­shops en dansfilms. Anne Teresa De Keersmaeker, de onbetwiste godmother van de hedendaagse dans, bleek pas helemaal ontembaar. Overdag bege­leidde ze een Slow walk in Brussel en een massaworkshop op de Grote Markt, en om 20u stond ze doodleuk Fase te performen in CC Sint­Niklaas. Respect.

Ensor

Belgica was – hoewel een fantastische trip – niet bepaald het grootste kassasucces van cineast Felix Van Groeningen. Misschien wordt Ensor dit wel, zijn nieuwste filmproject gebaseerd op de gelijknamige voorstelling van Cie Cecilia. Met Arne Sierens, regisseur van het theaterstuk Ensor, werkte Felix al samen voor het scenario van Dagen zonder lief en Belgica, maar nu bewerkt hij voor het eerst een toneelstuk van hem. Johan Heldenbergh zal na The Broken Circle Breakdown zeker opnieuw schitteren op het witte doek, maar wie weet maakt ook die andere Ensor­-ster Danny Ronaldo wel kans op een Oscar?

Fabrice Murgia

Bij de Vlaamse en Nederlandse theaters vond al een heuse stoelendans plaats in het seizoen 2014­-2015. Afgelopen jaar was het de beurt aan hét Franstalige instituut bij uitstek om van artistieke leiding te wisselen. Fabrice Murgia wordt met zijn 32 lentes de jongste directeur ooit van het Théâtre National. Na het gezamenlijke Toernee Capitale­-jaar van KVS­-opperhoofd Jan Goossens (ondertussen Festival de Marseille) en National­-directeur JeanLouis Colinet (naar Festival de Liège), mogen Michael De Cock (KVS) en Fabrice Murgia het Brusselse theaterlandschap de komende jaren bepalen.

Guilty Landscapes

Dries Verhoeven is van geen kleintje vervaard: op NEXT­festival in Kortrijk plaatste hij iedere dag een taboedoor­brekend tableau vivant in het straatbeeld (een transgender! een zwarte piet in de boeien! een kinky dwerg!), wat tot heel wat verhitte maar boeiende gesprekken leidde. De nieuwe installatie van deze Nederlandse theatermaker is ook weer een onvergetelijke ervaring. Individueel betreed je tien minuten lang een lege ruimte, waar je stoot op een videoprojectie van het puin in Aleppo. Plots verschijnt er een jongen die je indringend aankijkt. Wat er dan gebeurt kunnen we niet verklappen, maar beklijvend is het wel. De wereld was nog nooit zo klein en verbonden!

HETPALEIS

Een paleisrevolutie die niet zonder slag of stoot verliep in het grootste Antwerpse jeugdtheater: Barbara Wyckmans verliet haar troon, na twintig jaar carrière en succesvolle samenwerkingen met o.a. de Kakkewieten, Sien Eggers, Piet Arfeuille, Stefan Perceval, Hanneke Paauwe en Dimitri Leue. Het duo Els De Bodt en Tom Rummens neemt vanaf nu de artistieke leiding waar en trekt een heel nieuw blik aan jeugdtheatermakers open voor de komende jaren. De fantastische afscheids­show voor Barbara Wyckmans zal nog jaren dé standaardreferentie blijven in het vreemde genre der pensioenvieringen.

Ivo Van Hove

De grootste Belgische theaterster afgelo­pen jaar was zonder twijfel Ivo Van Hove. Zijn productiviteit is onevenaarbaar: met zijn Toneelgroep Amsterdam maakte hij De stille kracht en De andere stem, hij regisseerde op vraag van de betreurde David Bowie himself de musical Lazarus en bespeelde afgelopen maand op hoogst indrukwekkende wijze de Cour d’Honneur in Avignon met de productie Les Damnés bij de legendarische Comédie Française. Bovendien won hij twee Tony Awards en twee Olivier Awards, en plaatste de Nederlandse krant NRC de Belg Ivo Van Hove zelfs op nummer één in haar vader­landse cultuurlijst.

(c) Wonge Bergmann

Jan Fabre

Eind juni 2015 ging Fabre’s Mount Olympus in première in Berlijn en een week later in Amsterdam, waarna de hype helemaal ontplofte met lyrische recensies en enthousiaste publieksreacties. Het Belgische publiek moest nog wachten tot december (Concertgebouw) en januari (Bourla) om Mount Olympus te aanschou­wen. In het voorjaar belandde Fabre in een stevige rel nadat hij door de Griekse Minister voor Cultuur aangeduid werd als artistiek leider voor het Athens and Epidauros Festival, maar na een rampza­lige persconferentie en een motie van wantrouwen door de Griekse artiesten alsnog de laan uitgestuurd werd.

Kunstenpunt

De voortschrijdende fusie tussen het Vlaams Theaterinstituut (VTi), BAM en Muziekcentrum Vlaanderen. Verhuisde dit jaar van het Kaaitheater aan Sainctelette naar de Galerie Ravenstein aan de BOZAR. Op podiumvlak bracht Kunstenpunt opgemerkte analyses en online dossiers uit over internationale spreiding (Vlaamse gezelschappen toeren steeds meer in Frankrijk en minder in Nederland), heden­ daagse dans en de cultuursubsidies. Daarnaast organiseerde Kunstenpunt internationale activiteiten in o.a. New York, Montréal, Birmingham en later deze week op de Tanzmesse in Düsseldorf.

Luk Perceval

Na jaren bij het Thalia Theater in Hamburg en enkele occasionele gastregies bij NTGent en Toneelgroep Amsterdam, keert de voormalige Blauwe Maandag­-sterregisseur binnenkort terug naar België. In de KVS in Brussel zal hij bouwen aan een pan­-Europees en meertalig theatergezel­ schap, waarop ook Johan Simons aan het broeden is. Luk Perceval viel afgelopen seizoen op met twee boekbewerkingen: Het Jaar van de Kreeft naar Hugo Claus en Oogst van de wrok naar John Steinbeck, wat Evelyne Coussens in Etcetera tot een laudatio verleidde, getiteld: ‘Waarom ik Luk Perceval geloof (en de anderen niet)’.

Marathon­-voorstellingen

Het 24 uur durende Mount Olympus van Jan Fabre en de acht uur bingetheater in Borgen hebben de selectie van het Theaterfestival gehaald, maar zij waren lang niet de enige marathonvoorstellingen van afgelopen seizoen. Performance­ collectief Schwalbe startte om midder­ nacht en bouwde een kleine zes uur lang het ene decor na het andere op en af in Schwalbe speelt een tijd. In Avignon herwerkte opkomend talent Julien Gosselin met zijn Rijselse gezelschap het boek 2666 van Roberto Bolaño tot een epische voorstelling van twaalf uur. En voor wie er echt niet genoeg van kan krijgen: vanaf februari 2017 is er Odysseus in KVS, een voorstelling van ‘meer dan 24 uur’, oftewel 12.000 verzen in 1440 minuten.

 

Nwe Tijd

Volgens Wouter Hillaert was het dé move van afgelopen theaterseizoen: de stap opzij die Lucas Vandervost zette om zijn gezelschap De Tijd over te dragen aan Freek Vielen, Suzanne Grotenhuis en Rebekka De Wit. De Nwe Tijd reisde in het najaar meteen naar IJsland en Groenland voor het fel geanticipeerde Heimat 2, dat volgens de ene de hoge verwachtingen wel waarmaakte en volgens de andere helemaal niet. ON ICE, de nieuwste voorstelling van Suzanne Grotenhuis, was deze week te zien op het TheaterFestival. Ook opvallend en beslist het lezen waard: de afhankelijkheidsverklaring waaraan Freek Vielen en Rebekka de Wit momenteel werken voor De Correspondent.

Ola Mafaalani

Borgen-regisseur Ola Mafaalani stond een heel jaar lang in the picture bij onze noorderburen. Haar Staat van het Theater op het Nederlands Theaterfestival ontlokte een golf aan kritiek omdat ze een groep vluchtelingen mee op het podium nam, maar deze nooit het woord gaf. Haar idee om Borgen naar theater te vertalen leverde aanvankelijk ook veel scepsis op, die helemaal verstomde na de première en de ongeziene theaterhype die daarna ontstond. Mafaalani maakt dit najaar nog één afscheidsproductie bij het Noord Nederlands Toneel en wordt daarna opgevolgd door Vlaming Julie Van den Berghe en Guy Weizman.

Peter Verhelst

Kende een veel minder succesvol jaar in het theater: schrijver en NTGent-regisseur Peter Verhelst. Zijn Absence, een coproductie met CREW en met Frank Focketyn en Fumiyo Ikeda op het podium, was ronduit snertvervelend. Een heel stuk toegankelijker maar nog steeds erg mager was opvolger Liefde, waarin moeder Els Dottermans en dochter Ann Miller op de thuiskomst van hun vader uit de oorlog wachten. Viel al meer in de smaak: de tekstbewerking van Zonder bloed van Alessandro Baricco die hij voor Inne Goris en LOD maakte. Peter Verhelst neemt nu een sabbatjaar in het theater.

Queeste

De Queeste uit Hasselt fusioneerde op Valentijnsdag 2015 met Braakland/ ZheBilding uit Leuven tot Het nieuwstedelijk, het enige regionale en structureel gesubsidieerde theatergezelschap in het oostelijk deel van Vlaanderen. Kende een vliegende start met publiekssucces Hoop, waarin de politieke filering van Stijn Devillé een opvallende scheut extra drama meekreeg, maar helaas ook een te moraliserend einde om de selectie van het TheaterFestival te halen. Het nieuwstedelijk kreeg een stevige subsidiestijging en heeft dus de wind in de zeilen.

(c) Philippe Banze

Radio Gaga

Niet alleen een oorwurm van Queen, maar ook de televisierevelatie van het afgelopen jaar. Een pluim op de hoed van het nog zoekende Canvas om theatermakers Joris Hessels en Dominique Van Malder de kans te geven hun radiofascinatie, zoals eerder al te zien in De Radioloog (Kopergietery) en projecten in Dr. Guislain, ook in primetime te laten beoefenen. Nog nooit werden we zo geëmotioneerd door Ik hou van jou van Dana Winner. Top-tv die dit najaar een vervolg krijgt en waarin Joris en Dominique zelfs naar Benidorm afreizen.

Subsidiestress

Deze zomer sloeg de koorts in het hoofd van zowat alle theatermakers. De ravage is groot en de discussie nog lang niet ten einde. Ondanks positief advies werden tien gezelschappen niet meer gesubsidieerd: Action Scénique (Claire Croizé en Etienne Guilloteau), het KIP, Bloet (Jan Decorte), Judas Theaterproducties, Kwaad Bloed (Ugo Dehaes), Tristero, Ensemble Leporello, Kobalt Works (Arco Renz), Luxemburg en Pantalone. Nieuwe instromers zijn Robin vzw (Pieter De Buysser en Thomas Bellinck), Grip vzw (Jan Martens & co), Kloppend Hert (Haider Al Timimi), Irene Wool vzw Miet Warlop. Indien u een zomerslaap hield, lees dan alles bij op storify.com/zendelingen/cultuursubsidies!

Tom Vermeir

“Wat the fuck goa’k ik vandaag nog allemaal verkeerd doen?” vraagt Tom Vermeir zich af in Belgica. Niet te vele, antwoorden wij in een al even sappig West-Vlaams. Vermeir was niet alleen de ster van Van Groeningens bitterzoete ode aan het Gentse nachtleven, hij was ook niet weg te denken van de Vlaamse theaterpodia. Chet, zijn “concert met lange bindteksten” ter ere van al zijn destructieve muzikale helden, is een voorstelling die onder de huid kruipt en haar laatste noot nog lang niet heeft uitgeblazen. Daarnaast gaf hij ook gestalte aan Roger, de baron der berusting uit Poepsimpel. “We wachten allemaal.” Zo luiden diens laatste woorden. Wij doen dat ook. Op alweer een nieuwe Tom Vermeir.

Until our hearts stop

Ontroerende voorstelling van Meg Stuart die geselecteerd werd voor het TheaterFestival, maar helaas niet kon spelen. De jury schreef: “Je raakt er nooit echt uit hoe je dit werk finaal moet duiden, maar onvergelijkbaar is de avontuurlijkheid waarmee Stuart je meeneemt op een trip door onze fysieke en psychische existentie, en daarbij elke gemeenplaats vermijdt. Haar performers dansen, zingen, vloeken en flirten alsof hun laatste uur geslagen is. Zelf breekt Stuart haar taalidioom hier open tot lyrisch danstheater dat performers en toeschouwers verenigt in bewondering en, welja, liefde. Het maakt van Until our heart stop de ultieme, roezige expressie van waar een wereld in brand naar hongert: geloof in verbeelding en in elkaar.”

Vluchtelingen

Tijdens het vorige TheaterFestival in Brussel bevond er zich 100 meter verder dan het Kaaitheater het tijdelijke tentenkamp dat asielzoekers optrokken in het Maximiliaanpark. Overschotten van eten en dekens werden naar ginds gebracht voor de vluchtelingen. Maar ook de podiumsector liet zich niet onbetuigd: vele huizen zetten hun deuren open voor asielzoekers, de Facebook-groep Cultural Welcome Refugees bundelt alle initiatieven en studenten van het Conservatorium Antwerpen speelden de voorstelling Johakyu (regie: Dimitri Leue) uitsluitend voor een publiek van asielzoekers. Daarnaast ook heel wat voorstellingen over, van of met vluchtelingen. Meer info? Lees dit artikel!

Wim Vandekeybus

Vlaanderens meest artistieke paardenfluisteraar werkte afgelopen seizoen zijn langverwachte film af. Galloping Mind is genomineerd voor heel wat Ensors en werd geroemd omwille van haar visuele flair. Daarnaast draaide Lut Vandekeybus, zijn zus, een documentaire over hem waarin hij zich helemaal bloot geeft. In het theaterbedrijf werd de grond even heet onder zijn voeten, subsidiegewijs, maar Ultima Vez werd uiteindelijk opgevist door de minister. Na meer dan 15 jaar werd ook In spite of wishing and wanting hernomen, een van de absolute succesvoorstellingen van Ultima Vez.

X tot de zoveelste

Vick Verachtert en Nikè Moens nodigen u uit om deel te nemen aan het verhaal dat ter plekke zal ontstaan.  U kiest wat er gebeurt, zij bouwen de beelden bij uw keuze. Aan de hand van objecten vertellen de makers het verhaal van een vrouw op een kruispunt in haar leven. Samen kiest u welke weg zij inslaat en komt één van de X tot de zoveelste mogelijkheden tot leven. Interactief theater!

You 

U. Het publiek. De toeschouwers. U was weer massaal aanwezig afgelopen seizoen. U kwam zich verwonderen aan bv’s in het pluche, dacht diep na over de wereld in participatieve theatervormen, schuilde met poncho voor de regenbuien bij locatieproducties. U kocht abonnementen, losse tickets of behoort tot het selecte gezelschap dat vrijkaarten kon fixen. U geeuwde, u huilde, u schaterlachte, u droomde weg. U gaf een staande ovatie, een kort beleefdheidsapplausje of verliet nog voor het doek viel al de zaal. En dat is allemaal prima. Zolang u uw gsm maar uitschakelt en u de theatermakers met een open mind benadert.

Zigeuners

Maarten Ketels houdt nogal van immersieve research. Eerder kampeerde hij al in een houten huisje aan Amsterdam-Centraal om verhalen te sprokkelen, dit jaar parkeerde hij zijn caravan aan het zigeneurkamp langs de Leuvense Vaartkom. Langzaam zocht en vond hij toenadering tot deze anders zo gesloten gemeenschap. Met veel flair en ondersteund door live-muziek van Geert Waegeman en een Berlinde De Bruyckere-achtig dood paard in de achtergrond vertelt hij over zijn ontmoetingen. Fascinerend!