Wine Dierickx over Helpdesk

do 25 aug 2016

Op eenzame hoogte met Wine Dierickx

Wine Dierickx heeft er net een draaidag opzitten in Zottegem voor het tv-programma T., later te zien op één, als we haar ’s avonds opbellen. Niet voor een dringende vraag of omdat we een luisterend oor zoeken bij haar personage Caren uit de voorstelling Helpdesk, maar voor een hartelijk gesprek met Wine zelf. Haar agenda zit vol, maar schakelen tussen tv-werk en de vele voorstellingen met haar theatergroep Wunderbaum vindt ze niet moeilijk. Elk project schept immers toch zijn eigen wereld. In Helpdesk is dat die van de callcenters: vanuit een hooggelegen kantoorverdiep uitkijkend over de stad, voorziet Caren in haar eentje in vrijwel alle diensten en producten van eenzame bellers. – Katrien Van Bael en Filip Tielens

 

Vanwaar kwam de drang om een voorstelling te maken over een helpdesk?

Het idee is geboren bij mijn collega Matijs Jansen van Wunderbaum, die de voorstelling ook regisseerde, nadat hij een documentaire had gezien over een gigantisch callcenter in India. Als beller kan je, zonder dat je het doorhebt, ook vanuit België in dit callcenter belanden omdat arbeid in India nu eenmaal goedkoper is dan in Amerika of Groot-Brittanië. Voor zowat alles, echt de gekste vragen, kan je naar dit callcenter bellen: verjaardagsliedjes zingen voor mensen, in opdracht een relatie verbreken, liefdesboodschappen doorsturen, enzovoorts.

Voor Helpdesk inspireerden we ons op deze oproepen, maar de voorstelling hebben we vooral zelf bij elkaar geïmproviseerd. Sommige stukken tekst werden op voorhand geschreven, maar de meerderheid is ontstaan door opdrachten die Matijs gaf aan mij en Rosa Reuten, die de rol van de bellers speelt. Rosa en ik hebben dagenlang met elkaar getelefoneerd, zonder dat we elkaar zagen. Zij belde mij op met een bepaald probleem en dan begonnen we te improviseren. Vanuit die hoeveelheid tekst en ideeën zijn we gaan selecteren en bijschrijven. Zo creëerden we een theatrale uitvergroting van een helpdesk waarbij we alle medewerkers verpakken in één vrouw, werkend vanuit een leeg kantoor, uitkijkend over de lichtjes van een stad.

“Er bestaat veel eenzaamheid in onze wereld.”

Die locatie op grote hoogte versterkt het desolate karakter van de voorstelling. Zowel het hoofdpersonage, als de mensen die bellen, zijn eenzaam. Als er niemand belt, heeft Caren letterlijk niets om op terug te vallen. Er is geen materiële gezelligheid, haar lijfelijke wereld bestaat niet. De bellers willen allemaal stiekem iets delen wat ze in hun eigen leven niet kwijt kunnen, omdat er een raar of misschien wel pervers kantje aanzit. Door het uitzicht op een grootstad, projecteer je de verhalen van die mensen die geen blijf met zichzelf weten op de hele maatschappij.

Welk nut heeft zo’n helpdesk nog in een wereld waarin internet centraal staat?

Helpdesks zijn nuttig omdat je echt met iemand praat. Je hoort een stem. Rechtstreeks met iemand praten is zinnig omdat het veel intiemer is dan een tekst lezen op een scherm. In onze voorstelling zit bijvoorbeeld een scène over oude mensen die bellen om samen te eten en die geloven dan dat ze even echt met die vrouw aan tafel zitten. Mensen hebben blijkbaar meer behoefte aan contact dan dat er echt contact gemaakt wordt. Er bestaat veel eenzaamheid in onze wereld.

Hoe zit het met eenzaamheid in je eigen leven? Heb je zelf nog tijd in je drukke agenda om soms eenzaam te zijn? 

Volgens mij kunnen mensen heel sociaal zijn en zich vanbinnen toch eenzaam voelen. Dat heeft te maken met iets existentieels in de mens: het besef dat je uiteindelijk toch alleen op de wereld bent. Als ik het heel druk heb gehad en er is net een project afgerond, dan voel ik daarna wel een leegte, maar kruip ik niet op de bank of ga ik me niet hullen in eenzaamheid. De enige oplossing is dat gevoel toe te laten. Het is ook niet erg om eens eenzame momenten te hebben, want dat hoort gewoon bij het leven. Nooit het gevoel hebben alleen te zijn, lijkt me juist gek.

Is er in onze wereld een gebrek aan empathie?

Zelf mis ik het niet in mijn leven, maar onze maatschappij mist zeker empathie. Ik heb het gevoel dat er in onze maatschappij veel opgelost zou geraken als je je oprechter wil verplaatsten in de ander. Als je de moeite neemt om ook naar de ander te luisteren, ontstaat er meer begrip voor de verschillen die er sowieso zijn tussen mensen. Wat als raar beschouwd wordt, zou zo meer aanvaard kunnen geraken. Ik denk dat theater alle emoties teweeg kan brengen bij de kijker, zowel in de positieve als negatieve zin. 

“Je verbeelding uiten op scène is ook heel intiem.”

Ondertussen maakte je met je lief, Ward Weemhoff van De Warme Winkel, de voorstelling Privacy,  waarbij de toeschouwers deelgenoot worden van een stuk van jullie privé-leven. Is er een inhoudelijke link tussen Helpdesk en Privacy?

Het zijn twee verschillende voorstellingen, zowel qua inhoud als werkproces, maar er zijn wel raakpunten. Zo gaat het in beide stukken bijvoorbeeld over het ontwikkelen van meerdere persoonlijkheden, het creëren van maskers. Privacy begint met een tekst van Slavoj Zizek, een Sloveense filosoof, die bevraagt wat het innerlijke zelf is. Hij stelt dat hoe je je presenteert aan de buitenwereld, hoe je jezelf vormgeeft, zoals op internet, misschien zelfs meer het ware ik is dan wat diep vanbinnen in je zit, omdat er vanbinnen bij iedereen toch alleen maar shit zit. Hij draait dat psychologisch vraagstuk dus om. Die vraag over de ware identiteit zit ook in Helpdesk. Mijn personage stelt zich heel de tijd dienstbaar op voor anderen en kruipt voortdurend in een schijnbaar andere identiteit van zichzelf. Zo geeft Caren verschillende leeftijden op aan de bellers, maar dat klopt ergens wel: ze is als het ware leeftijdsloos, alsof ze vergeten is hoe oud ze is en waar ze vandaan komt. Ze komt steeds meer los te staan van haar oude ik.

Beide voorstellingen schipperen ook heel de tijd tussen werkelijkheid en fictie, een dubbelheid waar we bij Wunderbaum graag mee spelen. Er zit altijd heel veel van onszelf in een voorstelling, maar de vraag blijft steeds wat echt is en wat niet. Het lijkt dat Privacy een intiemere inkijk geeft omdat ik als mezelf op scène sta en omdat je als publiek het gevoel krijgt dat je erg dichtbij mag komen, maar er blijft steeds een afstand door de theatrale vorm. Ook al ontstond het personage Caren uit Helpdesk al improviserend uit onze koker, toch vind ik dit een even intieme voorstelling omdat je je verbeelding uit op een scène.

Beide producties maken deel uit van het vierjarig project The New Forest waarbij jullie via theaterstukken en happenings maatschappelijke veranderingen verbeeldden en door middel van nieuwe samenwerkingsverbanden wilden bouwen aan de samenleving van morgen. Wat houd je, nu dit project afgelopen is, zelf over aan deze zoektocht?

Erg waardevol is dat we een grote, diverse groep van mensen rond ons hebben verzameld, gaande van amateurspelers tot filosofen, rechters, schrijvers, architecten,… die samen met ons hebben gecreëerd en veel input hebben gegeven vanuit hun vak. Er ontstond een wisselwerking tussen ons en mensen die niets met theater te maken hebben, waardoor theater ruimer werd dan alleen het spelen zelf en buiten de muren van de repetitieruimte brak. Dat idee wil ik graag bewaren voor toekomstige projecten. Zelfs als je niets gebruikt van wat het oplevert, blijven deze ontmoetingen zinvol. Doordat we met The New Forest een langere weg aflegden, konden we bijvoorbeeld alle afzonderlijke projecten aan elkaar verbinden en ontstonden er grotere golven en nieuwe inzichten.

Oorspronkelijk dachten we zelf alternatieven te formuleren voor de toekomstige samenleving, maar gaandeweg stuurden we ons opzet bij omdat we uiteindelijk geen antwoorden wilden vinden. Die antwoorden zouden steeds onvolledig en onjuist zijn en we willen geen visionair theater maken, maar gewoon voorstellingen creëren die je aanzetten om anders te denken over de wereld. Daarom verlegden we de focus gaandeweg van grote maatschappelijke thema’s naar onderwerpen die ons persoonlijk op dit moment bezig houden. The New Forest werd zo een platform, een plek om de dingen in vraag te stellen. 

Wat brengt de toekomst voor Wunderbaum na dit grootschalige project?

De eerste voorstelling op het programma heet voorlopig Cruise en handelt over onze absurde geluksmaatschappij. We spelen een groep entertainers op een cruise en tonen mensen die denken op zo’n boot geluk te vinden. Het is gebaseerd op het boek Super leuk, maar voortaan zonder mij van David Foster Wallace, die in opdracht van een tijdschrift zeven dagen lang op een cruise vertoefde. Hij beschrijft het deprimerende van die trip en hoe hij er helemaal gek van wordt en de dieperik induikt. Zelf willen we het niet zo zwart-wit brengen in onze voorstelling. We gaan zelf ook op onderzoek en nemen bijvoorbeeld interviews af van mensen aan boord. Cruise wordt opnieuw een locatieproject waarbij we nog eens met z’n vijven aan de slag gaan. Het is al een hele tijd geleden dat we dat met Wunderbaum nog eens deden.

Tags: filip tielens, Helpdesk, Wunderbaum, katrien van bael, The New Forest, Wine Dierickx