‘Wanneer ik hier ben, voelt het alsof er gewicht van mijn schouders valt’

za 09 sep 2017

 

De theaterwereld heeft een nieuw stokpaardje en het heet diversiteit. Mooi op papier, maar de echte betekenis ervan voel je pas in de loge van Transfo Collect. Van hun visies tot de vloer: week na week gaan twintig jongeren hier op zoek naar verbinding. Een blik in de oase van de Brusselse jungle.

Eline Van Lancker

“Allaaaahoe akbaaaaaar!” Vanuit een mastodonte legertent komt een hoofdje uitsteken. Als een Russisch matroesjkapoppetje inspecteert het de ruimte. Het blijkt Khadaffi voor te stellen, hier symbool voor ‘monster van de macht’. Er volgt een scène in het Turks, waarop de medeacteurs enthousiast beginnen te joelen. Niet veel later verandert de tent van Khadaffi’s lichaam in een orakelende vagina. Feedback in een mengelmoes van Nederlands, Frans én Engels wervelt door de zaal.

We zijn op de repetitie van Transfo Collect, een sociaal-artistiek theatercollectief dat de tenten opsloeg in GC De Kriekelaar, hartje van Schaarbeek. Meer dan twintig jongeren met allerlei kleuren en achtergronden komen er elke twee weken samen om theater te maken. Niet met ijzeren werkritme en afgelijnde hiërarchie, wel een traject op maat waar naast artistieke ontwikkeling vooral persoonlijke groei centraal staat.  ‘We willen niet alleen meer kleur brengen op het podium, maar ook een ander soort verhaal’, vertelt Haider Al Timimi, begeleider van de groep. ‘We zullen nooit zomaar een repertoiretekst openslaan. Deze mensen hebben allemaal een geheel eigen vertelling. Heel mooi, en met een enorme urgentie.’

 

‘We willen niet alleen meer kleur brengen op het podium, maar ook een ander soort verhaal’ – Haider Al Timimi

 

Veel jongeren belanden hier op momenten dat ze zich verloren voelen. In Transfo Collect vinden ze een platform om hun passie voor theater te delen, hun mijmeringen en frustraties, hun fantasieën. ‘Het is bijna therapeutisch’, vindt Ahlaam (20). ‘Buiten Transfo Collect heeft iedereen zijn eigen problemen. Nog maar een paar meter buiten deze deuren beland je terug in je dagelijkse mijnenveld. Maar wanneer ik hier ben, voelt het echt alsof een gewicht van mijn schouders valt. Ik voel me niet alleen hier.’

Ook de 34-jarige Eduardo valt haar bij. ‘Of je nu puur theater wil of dans, beatbox of rappen: iedereen kan zijn eigen skills ontwikkelen, zonder oordelen.’ Met zijn 34 lentes is hij niet alleen één van de oudsten van de groep, hij kwam er ook als eerste bij. In 2013 ontdekte hij Transfo Collect dankzij bon, het Brusselse onthaalbureau voor inburgering. ‘Ik had het moeilijk om in België te zijn. Ik was alleen en had weinig steun. Het is niet gemakkelijk iets te bereiken buiten je comfort zone, er zijn grote hindernissen. Met Transfo Collect heb ik iets gevonden dat houvast biedt. Dankzij hen kan ik nu ook aan het RITCS studeren.’

Welwillendheid

De afgelopen drie weken stak de groep een extra tandje bij, want voor het eerst gingen ze met het TheaterFestival in zee. Op zaterdag brengen ze hun voorstelling Lone Wolves, al staat die op het moment van dit interview, enkele dagen voorheen, nog maar nauwelijks op punt: ‘Vooral het proces staat centraal, meer dan een afgewerkt stuk. Het gaat niet om leren acteren, wel om het leren van elkaar. Op zich is het al een statement dat ze samen op scène staan.’ Aan het woord is medeoprichter Geert Opsomer, daarnaast werkzaam als docent in het RITCS. Hier fungeert hij als de ‘opa’ van de groep. Niet alleen voor theaterissues, maar ook met andere levensvragen komen de jongeren bij hem terecht. ‘Anders dan in een gewone school zien we toneel niet als een instrument dat je leert te bespelen. Veel deelnemers zijn echte performers, maar worden door hun hybride profiel niet altijd aanvaard in traditionele richtingen als Drama of Woordkunst. Bilal bijvoorbeeld ziet zich later eerder in een circusschool werken, maar ontdekte hier dat hij ook fantastisch is als acteur. Hier kan hij zich op zijn eigen ritme ontplooien.’

 

‘Met Transfo Collect heb ik iets gevonden dat houvast biedt. Dankzij hen kan ik nu ook aan het RITCS studeren.’ – Eduardo

 

Het is precies die openheid die ook de deelnemers aantrekt te blijven komen. ‘Solidariteit en bienveillance (welwillendheid), een beter woord kan ik er niet voor vinden’, stelt de 28-jarige Sihame. ‘Er wordt naar iedereen geluisterd, ook de stille mensen. Er is geen piramidale hiërarchie. Zelfs wanneer een idee echt slecht lijkt, proberen we het toch uit. Gewoon springen, vaak komen daar heel mooie dingen uit. Meer dan ooit heb ik hier geleerd te vertrouwen, en vooral héél geduldig te zijn.’ De stand-up comedienne in spe groeide op in Molenbeek, maar bouwt ondertussen op eigen houtje haar carrière uit. Bij Transfo Collect is ze nog maar net, maar dat ze terugkomt staat vast: ‘Ik ben zo verliefd geworden op deze plek. We hebben echt een hechte groep opgebouwd. Ik wil niet terug naar het echte leven!’ (lacht)

Veel tijd om vragen te stellen hebben we niet, want overal gonst het van de bedrijvigheid. Er wordt gespeurd naar een tweede legerpak. Iemand doorzoekt de Griekse mythologie naar een God die symbool staat voor rijkdom. Twee meisjes knutselen naarstig een derde monster in elkaar met gerecycleerd materiaal. Toch is er van stress geen sprake: na elke scène wordt uitbundig geapplaudisseerd, aan de lopende band komen de deelnemers zich voorstellen en ’s middags wordt er onder geanimeerd kabaal gesmuld van de uitgestalde lunch. Boterhammen met kaas, maar evengoed couscous en halalvlees. Waarom is het hele leven niet meer op deze manier ingericht?

Vicieuze cirkel

‘De groepsdynamiek is enorm belangrijk, maar soms loopt het weleens uit de hand’, vertrouwt Geert ons toe. ‘Bijvoorbeeld naar aanleiding van het Antwerpse festival Love At First Sight: slechts een paar acteurs mochten hun werk tonen, waardoor concurrentie even de kop opstak. Ook zijn er inhoudelijke issues, bijvoorbeeld in verband met religie. Zo zat er eerst een liefdesscène in het stuk, maar sommigen vonden die te radicaal. Dan ga je op zoek naar een andere vertelling.’

Maar hoe heterogeen de kiemen ook zijn, hun wortels zijn sterk met elkaar verstrengeld. ‘We zijn één grote familie. Zoveel verschillende werelden, en toch voelt het als thuiskomen. Ook op scène krijgt iedereen zijn plaats.’ De ogen van Ahlaam sprankelen wanneer ze het ons vertelt. ‘Ik kom hier ondertussen al drie jaar, maar telkens opnieuw ben ik verbaasd dat ik weer zoveel bijleerde en zoveel nieuwe vrienden maakte. Soms vragen mensen mij of ik hiervoor betaald wordt. Zot! Ik zou geld geven om hier mijn dagen te mogen slijten.’

 

‘Veel deelnemers zijn echte performers, maar worden door hun hybride profiel niet altijd aanvaard in traditionele richtingen als Drama of Woordkunst.’ – Geert Opsomer

 

Ahlaam ontdekte theater aan de kunsthumaniora, waar ze naartoe begon te gaan achter de rug van haar ouders. Tegenwoordig geeft ze ook zelf cursussen theater in Molenbeek. ‘Niet lang geleden konden mensen zoals ik niet terecht in het theater, er werd niet in ons geloofd. Daardoor denk je zelf ook dat je niet beter verdient, je zit vast in een vicieuze cirkel. Daar komt bij dat we ook geen rolmodellen hebben: op TV en in films zie je telkens dezelfde witte gezichten terugkeren. Zelf was ik het eerste Marokkaanse meisje op de kunstschool. Toen ik rond me keek, zag ik enkel meisjes met blond haar en blauwe ogen. Uiteindelijk heb ik een manier gevonden om mijn identiteit te omarmen en uit te spelen. Maar het vergt veel moed. En de juiste mensen rondom je. Met mijn keuze heb ik ook veel vrienden verloren: ze vonden mijn keuzes roekeloos en niet slim. Maar het was wél slim: ik ben nog nooit zo blij en vrij geweest.’

Tags: Eline Van Lancker, Transfo Collect, Lone Wolves