Waar zijn de tijgers heen?

wo 14 sep 2022

Met Sono io? en BITBYBIT haalt Het TheaterFestival twee circusvoorstellingen naar Gent. Artiesten vormen het podium om tot een acrobatenpiste waar gevaarlijke evenwichtsoefeningen iedereen de adem doet inhouden. Maar wacht eens even… Circus, was dat niet met tijgers die door brandende hoepels springen en hoge hoeden? Hoog tijd om een blik te werpen op de kruisbestuiving van theater en circus.

Luka De Kinder

Met zussen en vrienden die actief waren in de circusschool bracht ik mijn jeugd door tussen jongleerballen en eenwielers. Hoewel acrobatie niet mijn sterkste kant was, nam ik maar al te graag plaats in het publiek. Artiesten die hoog boven het water over een touw liepen en met salto’s naar beneden sprongen, gaven me keer op keer klamme handen. Veel circusvoorstellingen passeerden de revue, zo ook enkele shows van Circus Ronaldo. Hun tent stond steeds sierlijk opgesteld op het gras en de houten banken binnenin herinneren me nog steeds aan pijnlijke billen. Die nam ik er maar al te graag bij, want meestal werd ik zo in de voorstellingen opgezogen dat ik de pijn nadien pas voelde op de fiets naar huis. Ik was dan ook dolblij toen ik zag dat Circus Ronaldo geselecteerd was voor Het TheaterFestival, deze keer te bezichtigen vanuit de zachte, rode stoelen van de theaterzaal van Kunstencentrum VIERNULVIER.

Hoewel Danny en Pepijn Ronaldo in Sono io? clowneske figuren spelen, zijn de overdreven rode neuzen en getemde dieren ver te zoeken. Toch kadert hun voorstelling duidelijk in een bredere circusgeschiedenis van rondreizende acrobatenfamilies. Die trokken zo’n 250 jaar geleden rond met een grote circustent en bezochten dorpsfeesten en kermissen. De reizende gezelschappen bestonden uit jongleurs, clowns, zangers, goochelaars en dierentemmers. Die laatste groep was niet onbelangrijk: de getemde, vaak exotische dieren vormden de hoofdattractie van de circusshow. Daarnaast waren ook paarden echte publiekstrekkers. Met veel glitter en glamour brachten ze samen met hun ruiters kunstjes en acrobatische nummers.

De nomadische circussen breidden zich door de jaren heen uit tot een veelzijdigere kunstdiscipline. Het kermisgehalte werd vervangen door minder kitscherige en clichématige thema’s en platte humor kreeg meer diepgang door beter acteerwerk. Circus evolueerde van volksvermaak naar verhalend spektakel. Dat ging gepaard met een golf van professionalisering: artiesten werden geapprecieerd als en opgeleid tot heuse kunstenaars. Zo draaien ook de twee circusvoorstellingen op Het TheaterFestival niet louter om diabolo’s of trapezes. De voorstellingen van vader en zoon Ronaldo en broers Bruyninckx focussen net op een minimaal glittergehalte en maximale emoties. 

Theater of circus?

Wat maakt circus dan anders dan theater en vice versa? Het zijn waarschijnlijk de basisingrediënten van beide opvoeringsvormen die lichtjes verschillen. Theater is in die zin allesomvattender: zowel een zittende monoloog als een podium vol sprekende attributen kan tot theater worden gerekend. Voor circus zijn er daarentegen enkele ongeschreven wetten die niet doorbroken kunnen worden. De lichamelijkheid vormt daarvan het fundament. Of het nu kronkelende, springende of net heel gespierde lichamen zijn: circusartiesten moeten kunnen imponeren met armen of benen. Daarnaast is circus vaak minder afhankelijk van tekst en laten ze bewegingen voor zich spreken. Ook opvallend: muziek vangt de rol van verhalenverteller in veel circusvoorstellingen op. Zowel in Sono io? als in BITBYBIT weet de muziek het publiek te ontvoeren en te ontroeren. 

 

 

De paardenpiste van de circustent is dus vervangen door het podium. Toch blijven klassieke circustechnieken terugkeren in de voorstellingen. Simon en Vincent Bruyninckx baseren zo heel hun voorstelling op hun jaws of steel. Of in minder spectaculaire bewoording: mondhangers. Ook Danny en Pepijn Ronaldo vallen terug op traditionele vaardigheden zoals balanceren op een rola bola of het schaduwspel. Hun beeldrijke verhalen laten er echter geen twijfel over bestaan dat beide voorstellingen thuishoren in de theaterwereld. 

Familieband

Het meest opvallende aan de circusvoorstellingen van deze festivaleditie is misschien toch het familiale aspect. Zou de liefde voor circus dan toch met de paplepel worden ingegoten? Zowel de broers Bruyninckx als vader en zoon Ronaldo concentreren zich in hun voorstelling op de onherroepelijke verbondenheid met elkaar. Het wan- of vertrouwen tussen familieleden vormt een rode draad doorheen beide shows. Pepijn Ronaldo gaf in de TheaterFestivalkrant van 12 en 13 september al toe dat er tijdens voorstellingen al wel eens iets misloopt en dat net die moeilijke momenten een enorme band creëren. Ongetwijfeld is die familieband verdraagzamer en onvoorwaardelijker dan eender welke andere podiumvriendschap.

Ook ik oefende vroeger allerlei trucjes met mijn familie. Vliegertje op de trampoline of eenwieleren op straat bezorgden mij en mijn zussen uren plezier. Zelfs mijn ouders deden tijdens het weekend mee aan de gezamenlijke circusles. Werd onze band versterkt door samen op één been ons evenwicht te oefenen? Waarschijnlijk. Maar trokken we elkaar soms de haren uit omdat de een de ander na een vertrouwensoefening expres liet vallen? Dat zeker. Misschien vraagt een samenwerking tussen familieleden toch een zekere maturiteit. Of misschien hielden wij als kinderen gewoon erg van drama, en laat drama net het gouden verband zijn tussen circus en theater.

Tags: Sono io?, Luka De Kinder, BITBYBIT