Het eind van het begin van het einde 8+

Uit het juryrapport:

In Het eind van het begin van het einde van Jetse Batelaan / Theater Artemis, Het Zuidelijke Toneel & hetpaleis maakt de tijd amok. Op een leeg podium bouwen techniekers in omgekeerde volgorde, tegen de tijd in, een decor op. Ze lopen achteruit, als ze drinken loopt hun biertje terug in de fles, een man heeft een hoofdwond die hij pas achteraf oploopt.

Ondertussen komen er zinnen voorbij. Ze zweven over het podium of prijken op kisten of het zeil dat vanzelf uitrolt over de vloer. Die zinnen stimuleren de kijkers – van 8 tot 88 jaar – om hun verbeelding te gebruiken. Ze geven het publiek ook de hoofdrol in het stuk: ‘Zonder jullie betekent dit helemaal niets, dus wij zijn heel blij dat jullie er zijn. Dan kunnen deze woorden nog iets gaan worden.’

Het gekke is: het decor dat de techniekers opbouwen, verbeeldt het podium dat we zien, maar dan in een verre akelige toekomst. De mens is er uitgeroeid. De natuur overwoekerde het gebouw. De enige levende wezens zijn verweesde personages uit verhalen en films, zoals The Pink Panther, Pikachu, Spiderman of Jip van Jip en Janneke. Resten van de verbeelding die met de mens verdween.

Alleen voor een groepje investeerders loopt de tijd niet achteruit, maar vooruit. Zij kijken dan ook strak vooruit, naar de baten die uit het gebouw te halen vallen. Ze krijgen een rondleiding op het podium door Pétrick, die belast is met de verkoop van de activa van het theater, dat op de fles ging bij gebrek aan publiek.

De investeerders krijgen het op hun heupen van de ruimte, zeker als Pétrick uitlegt dat de dingen daar ooit zomaar iets anders konden worden. Ook het publiek in de zaal jaagt hen de stuipen op het lijf. Een van hen krijgt er een hysterische toeval bij: ‘Dan kan ik ineens iets anders worden? Ik ben wie ik ben. (…). Ik ben dit al jaren en het heeft me heel veel energie gekost om te staan waar ik sta en dat gaan jullie me niet afpakken. Ik heb daar veel te hard voor gewerkt.’

In die ene zin fileert Jetse Batelaan ons hele neoliberale bestel, dat allesbehalve ‘liberaal’ is, maar draait om angst voor al wat niet meetbaar en controleerbaar is, niet in centen en procenten uit te drukken valt, ambigu en meerzinnig is. Het haat de mens als dier met verbeelding. Als dat denken zegeviert, suggereert Batelaan, dan is het binnenkort afgelopen met de mensheid. Dat is wat de slotscène ook ‘bewijst’.

Dit stuk bewijst echter ook dit: met verbeelding kan je een stuk maken dat zelfs de meest onwaarschijnlijke gedachte tot in het kleinste, meest absurde detail werkelijkheid laat worden. Het toont waartoe theater in staat is, en waarom we daar als publiek bij nodig zijn. Zelden zagen we zo’n meerduidige jeugdtheatervoorstelling, die met simpele inventiviteit en aanschouwelijke gekkigheid tegelijk zoveel te vertellen heeft over de gevaren van deze tijd, door op meesterlijke wijze eerst en vooral zichzelf als onderwerp te nemen.