het Theater Festival

Vincent Brons en Anneke Sluiters over De Meest Zwaarmoedige Voorstelling Ooit…

vr 02 sep 2016

“Lekker samen zwelgen. Daar hadden we zin in.”

Om precies vijf uur ‘s middag betreed ik het tranendal dat De Studio heet. In deze voormalige toneelschool wordt voor de komende dagen een gymzaal gebouwd, waarvan de vloer het beslist niet lang droog zal houden. De Meest Zwaarmoedige Voorstelling Ooit (waarvan het hele publiek moet huilen) is immers neergestreken in Antwerpen. Zoals de titel doet vermoeden, zullen de toeschouwers hun tranen snel voelen opborrelen. Ik sprak met de initiatiefnemers van deze voorstelling, Anneke Sluiters en Vincent Brons, over hoe zij hun publiek aan het huilen proberen krijgen. – Jonathan van der Horst 

de meest zwaarmoedige voorstelling ooit (waarvan het hele publiek moet huilen), jetse batelaan - theater artemis & de warme winkel - 2016

Hoe zijn jullie op het idee voor deze voorstelling gekomen?

Anneke Sluiters: Vincent en ik zaten bij elkaar in de klas op de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Op een gegeven moment werden we los van elkaar gevraagd om een idee voor een jeugdvoorstelling te pitchen. Toen hebben we besloten dat we dat samen zouden doen.

We hadden allebei al een grote bewondering voor de schoonheid van melancholie en treurige liedjes. Dus beeldden we ons in hoe het zou zijn als we de meest zwaarmoedige voorstelling ooit zouden maken. Jetse Batelaan, artistiek directeur van Theater Artemis, zag onze pitch en was overtuigd.

Vincent Brons: We hadden Ward Weemhoff van theatergezelschap De Warme Winkel gevraagd om mee te spelen tijdens de pitch. Mara Vlijmen kenden we ook al, want zij had onze afstudeervoorstelling Sauvage geregisseerd. Dus eigenlijk was De Warme Winkel al voor onze pitch mee aan boord (lacht).

Anneke: Al die mensen vonden het meteen een heel goed idee. Ward Weemhoff heeft toen aan Jetse Batelaan van Theater Artemis gevraagd of hij het zag zitten om een coproductie op te starten. En zodoende mochten wij onder het dak van De Warme Winkel en in coproductie met Artemis deze voorstelling maken. Helemaal fantastisch.

Vincent Brons: “We voelden bij ons zelf weinig ruimte om soms toe te geven aan het gevoel dat we ons klote voelden”

Hoe hebben jullie de taken verdeeld?

Anneke: We hebben als collectief gewerkt. De vijf spelers die je op de vloer ziet, hebben de voorstelling ook echt met vijf gemaakt. We zijn samen verder gaan brainstormen over het onderwerp, met dat materiaal zijn we toen acts en scenes gaan maken.

Vincent: Jetse Batelaan kwam elke vrijdag kijken naar onze weekpresentatie. Dan lieten we hem soms wel drie uur aan improvisaties en scenes zien. Het concept wat wij van te voren hadden bedacht was nog redelijk open. Er was ruimte om te zoeken naar alle mogelijke vormen van zwaarmoedigheid.

Wij hebben vrij lang gedacht dat de voorstelling meer performatief zou worden. Maar tijdens het proces is dat helemaal omgeslagen naar personages. Nu hebben we een voorstelling over vijf vrienden die hun zesde lid verloren zijn en proberen te overleven door een ode te houden aan de melancholie.

Wat betekent zwaarmoedigheid voor jullie?

Vincent: Toen we net afgestudeerd waren, werden wij ons opeens heel erg bewust van de hele ‘vind ik leuk’-cultuur. Alles moest leuk en vrolijk zijn. We voelden bij onszelf weinig ruimte om soms toe te geven aan het gevoel dat we ons klote voelden. Er was geen ruimte meer om te kunnen zwelgen. Maar toen herinnerden we ons dat we dat als puber wel deden. Toen konden we nog heel goed op onze kamer zwelgen bij muziek van Kurt Cobain. Maar als weldenkend volwassen persoon zet je dat toch een beetje uit. We vonden het daarom ook interessant om ons te richten op de doelgroep van 13+. Om die pubers eens te omarmen en hen een beetje te steunen in hun zwaarmoedigheid met een voorstelling.

Anneke: Lekker samen zwelgen. Daar hadden we zin in.

Waarom is de zwaarmoedigheid uit de samenleving verdwenen?

Anneke: Door het internet en al die sociale platforms, heeft de mens ook een keuze in hoe hij zichzelf naar buiten brengt. Dat kan je heel bewust doen tegenwoordig. Daarin wordt toch vaak gekozen voor een mooie, vrolijke en outgoing versie van jezelf.

Vincent: We leven in een beeldcultuur waarin alles verkocht wordt. Dat gaat veel verder dan producten, het gaat ook over jezelf verkopen. En dat doe je toch door leuk te zijn.

Hoe proberen jullie die ‘vind ik leuk’-cultuur op de scene te counteren?

Vincent: We gaan daar in het stuk niet heel letterlijk op in, hoor. Dat is gewoon waaruit het idee is ontstaan. De paradox van de voorstelling is wel dat ondanks de personages zich volledig op de zwaarmoedigheid storten, het uiteindelijk toch hele grappig en komische scenes zijn geworden. Daardoor bekijk je de voorstelling op meerdere lagen. Je herkent de gevoelens die die personages hebben, maar je herkent ook het absurde en de humor van die gevoelens.

Anneke: We hebben alle clichés rondom zwaarmoedigheid uitgebreid ontleed. Voor deze voorstelling melken we die lekker uit.

Merk je een verschil tussen het spelen voor jongeren en het spelen voor volwassenen?

(In koor) Ja, heel erg!

Anneke: Waar volwassenen om lachen, dat komt bij de jongeren vaak heel serieus over. En andersom ook.

Vincent: Zelfspot is nog niet in heel hoge mate aanwezig bij pubers. Die nemen alles toch wel heel serieus. Wat je ook merkt tijdens die schoolvoorstellingen, zijn de verhoudingen in een klas. Als er bijvoorbeeld een groepje van zes kinderen de klas dicteert, dan durft de rest bijna niet te reageren zonder hun toestemming. Pas als zij beginnen te lachen, lacht de rest ook. Dat is interessant om te zien vanuit de zaal. Jullie hebben de voorstelling vaak in gymzalen gespeeld. Vanwaar die keuze?

Anneke: We dachten: wat is nu een goede plek om deze voorstelling te spelen? En toen moesten we meteen aan een gymzaal denken. Een gymzaal is een plek waar je vroeger als dertienjarige werd geconfronteerd met je eigen lichaam. Met afwijzing en angst. Een hele treurige plek eigenlijk. Het leek ons grappig om zo’n plek juist om te toveren naar een tranenkathedraal. Om er iets mooiers van te maken dan wat het in werkelijkheid is.

Vincent: We hebben ook altijd aan de doelgroep gedacht. We dachten: we kunnen zelf wel heel veilig in het theater gaan staan en die scholen naar ons laten komen. Of we betreden gevaarlijk gebied en we gaan infiltreren in zo’n school. Een bekende plek voor de leerlingen, die dan een week wordt overgenomen door vijf van die emo’s.

Is het theater nog een van de weinig plekken geworden waar mensen in het openbaar hun emoties kunnen tonen?

Anneke: Theater is in ieder geval nog een van de weinige plekken waar mensen bij elkaar komen. Waar mensen samen in een zaal met andere mensen zitten en kijken naar mensen die echt voor hun staan. Zonder filters. Zonder photoshop. Dat vind ik sowieso al interessant aan de vorm van theater. En dat er op zo’n plek ook nog ruimte is voor emoties, is natuurlijk geweldig. Dat soort plekken zijn er wel minder, ja.

Vincent: Er zijn onderzoeken waarin blijkt dat de gemeenschapsplekken, zoals dorps- of stadskernen, langzaam verdwijnen. Ik denk dat het delen van nare emoties inderdaad steeds individueler wordt. Maar aan de andere kant hebben wij ons in de voorstelling ook laten inspireren door gedichten die mensen op www.duizendgedichten.nl hebben gezet, wat ook heel oprechte uitingen van dat soort gevoelens zijn. Of van die meisjes op YouTube die dagboekfragmenten voorlezen. Of Leave Britney Alone. Een groter zwelgen dan dat bestaat er niet.

Anneke: Maar er zit wel nog steeds een scherm tussen.

Anneke Sluiters: “Waar volwassen om lachen, dat komt bij de jongeren vaak heel serieus over. En andersom ook.”

Jullie staan nu als Nederlandse productie op het Vlaamse TheaterFestival. Waren jullie verrast toen jullie geselecteerd werden?

Anneke: Ik was blij verrast dat het stuk hier ook goed in de smaak was gevallen. We hadden de tournee in België afgesloten. De klassen waarvoor we daar speelden, waren ook wel echt super leuk. Heel ontwapenend. Ze gingen helemaal mee in het verhaal en kwamen er heel broederlijk uit.

Vincent: We hebben tijdens de tournee wel gevoeld dat het mensen raakt. Zowel de ironische kant als de bloedserieuze kant. We hebben mensen op de tribune gehad die helemaal ontdaan waren. Maar dat wil niet zeggen dat dat bij de jury ook zo was. Die kijken toch op een andere manier naar je voorstelling.

Wat gaan jullie hierna doen?

Vincent: Er komen weer nieuwe dingen aan. Anneke en ik gaan volgend jaar een groot locatieproject doen op Oerol. Het heeft nu als werktitel Indiaan. Het wordt een dansritueel over het verlangen een eigen stam te creëren en terug naar de natuur te gaan. Het hangt ook in de lucht om deze voorstelling nog te hernemen. Maar dat moeten we nog een beetje zien.

de meest zwaarmoedige voorstelling ooit (waarvan het hele publiek moet huilen), jetse batelaan - theater artemis & de warme winkel - 2016

Tags: , , , ,