ma	di	wo	do	vr	za	zo
			07	08	09	10
11	12	13	14	15	16	17

SAVE THE DATE 07 SEP – 17 SEP 2023 BRUSSEL

07 SEP - 17 SEP 2023 / BRUSSEL

Tutu Puoane: ‘Als het deksel van de capsule die Zuid-Afrika is wordt opgetild, zul je zien waar Zuid-Afrika van gemaakt is’

vr 08 sep 2023

In Mimi’s Shebeen neemt Alesandra Seutin ons mee naar een ondergrondse shebeen, een plek van steun, toeverlaat en strijd voor de zwarte bevolking tijdens het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Met zang, dans, muziek en poëzie wordt er gevierd, gerouwd, geëerd en gevochten. De TheaterFestivalRedactie ging op bezoek bij de laatste repetities om deze melting pot van kunstvormen en emoties te aanschouwen en de makers te spreken. We hadden het over mogelijkheden, poëtische bewegingsvrijheid en samenhorigheid.

Emily De Meulemeester

Door de luide Brusselse straten en langs rumoerige cafés baan ik mij een weg naar de laatste repetities van Mimi’s Shebeen in de KVS BOL. Wat een contrast met de buitenwereld: de sfeer in de zaal is rustig, er klinkt zelfs zacht gitaargetokkel. Terwijl de techniekers druk, maar rustig in de weer zijn, worden op de scène spieren en stemmen opgewarmd. Iemand begint te zingen, er volgt wat geknip met de vingers, dat uitmondt in gedans, en voor ik het weet ontstaat er een klein feestje. Een familiefeestje. Want een familie, zo kan je de cast van Mimi’s Shebeen wel noemen.

Poëtische politiek

Kopano Maroga, een van de performers, noemt het ‘de helende kracht van de mogelijkheid om Mimi’s Shebeen samen te creëren’. Vlak na de repetitie krijg ik de kans om even met Kopano te spreken, terwijl de zweetdruppels nog glinsteren op hun huid. ‘Als je het structureel bekijkt, zijn er zo veel momenten van harmonie die er later toe leiden dat één danser opvalt’, glundert die. ‘Iedereen in de cast krijgt zijn eigen moment en de anderen proberen die persoon in dat moment op te tillen.’ Kopano omschrijft die collectieve ondersteuning van het individu als ‘poëtische politiek’. ‘We moeten onze individuele stem vinden, maar we moeten die vinden in relatie tot een collectief. Zo kan dat collectief ons oplichten en onze stem versterken.’

Die poëtische politiek wordt bij Mimi’s Shebeen met de toeschouwer gedeeld. De performers vertellen een verhaal met een duidelijke politieke boodschap, maar als kijker krijg je niettemin de ruimte om je het verhaal eigen te maken. Kopano bewondert dat evenwicht: ‘Zelfs met de duidelijkheid van ons politieke statement is er veel poëtische ademruimte. Dat is zo mooi aan Mimi’s Shebeen: de voorstelling laat je de ruimte om je eigen positie te bepalen in hoe jij deel kunt uitmaken van de strijd voor bevrijding. Het poëtische laat ons toe in het subjectieve.’

Regisseuse en choreografe Alesandra Seutin is het volmondig met Kopano eens. Hoewel haar taal in eerste instantie een bewegingstaal is, erkent ze dat woorden belangrijk zijn in haar werk. Het is via teksten dat ze bij bewegingen uitkomt. ‘In deze voorstelling was ik er heel zeker van dat ik wou werken met poëzie’, vertelt ze. ‘Ik wilde geen “acteertekst” omdat ik het gevoel heb dat poëzie meer ruimte biedt voor verbeelding en metaforen.’

Mimi’s mélange

Wanneer ik Alesandra vraag naar het maakproces van de voorstelling, wordt al snel duidelijk dat de kracht van Mimi’s Shebeen niet enkel in de inhoud schuilt, maar ook bij de makers ligt. ‘Voor mij is het proces op de een of andere manier altijd veel belangrijker dan de eigenlijke performance’, geeft ze toe. ‘Het zijn alle momenten die we deelden, waar we huilden, waar we lachten, waar we verbonden waren, die het magisch maken.’ Die magie is volgens Kopano te danken aan Alesandra, die als verbindende factor de spelersgroep bijeenbracht: ‘We zijn met deze cast behoorlijk pan-Afrikaans. Het is een soort melting pot, een prachtige mélange. Alesandra nodigde ons uit om elk onze eigen expertise te verwerken in het stuk. Zij bracht ons samen en liet ons als het ware samensmelten.’

Alesandra ziet zichzelf echter niet als dé moeder van de voorstelling. Nee, die is grootgebracht door een heuse familie. ‘Ook al is het mijn idee, het is groter dan ik, het is groter dan wij allemaal. We hebben dit samen gecreëerd.’ De trots in haar stem wanneer ze praat over haar spelers valt op. ‘Veel mensen met verschillende achtergronden en van verschillende generaties zijn samengekomen. We hebben allemaal pijnlijke momenten beleefd, maar uiteindelijk gaat het erom hoe we onze plek van vreugde kunnen vinden. Als je je begeeft in de wildernis van het leven, moet je terug naar huis komen en een plek vinden waar je opnieuw kan beginnen, want het is niet altijd gemakkelijk.’

Dankbaar voor Makeba

Eén zijn met elkaar en tegelijk ruimte laten voor de ander leert de cast ook van Miriam Makeba, de Zuid-Afrikaanse zangeres en activiste waarop Mimi’s Shebeen geïnspireerd is. Een ‘artiviste’, aldus Alesandra. Tijdens mijn gesprekken met enkele performers leer ik Makeba kennen. De bewondering voor haar klinkt luid. Ik hoor ook dankbaarheid en trots, vooral bij Tutu Puoane, die haar avond na avond opnieuw belichaamt: ‘Elke keer als ik de kans krijg om Makeba op het podium te brengen, grijp ik die. Het is dankzij mensen zoals zij dat ik in staat ben om te kiezen waar ik wil wonen en wat ik wil doen als job. Ik heb het gevoel dat zij die deuren heeft geopend. Ze zegt zelf: “Ik ben niet de enige.” Als het deksel van de capsule die Zuid-Afrika is wordt opgetild, zul je zien waar Zuid-Afrika van gemaakt is.’

Naast dankbaarheid voor Makeba kunnen we volgens Tutu ook veel leren van haar: ‘Ik bewonder haar voor alles wat ze voor ons gedaan heeft, maar ook voor het feit dat ze een leven had. Zelfs onder die extreme omstandigheden had ze een leven en bouwde ze een prachtige erfenis op. Het was misschien heel moeilijk, maar ze deed het. Ze was gelukkig, ze kende liefde, had een vol leven. Het was niet altijd strijden, strijden, strijden.’ Juist dat kan volgens Tutu een les zijn voor ons allen. ‘Er gebeuren vreselijke dingen in het leven, maar aan het einde van de dag zit de kracht van de menselijke geest in de drang om te blijven leven en prachtige kunst te produceren en aan de wereld te geven. Zij heeft ons zo veel gegeven.’

De repetitie eindigt met een lange stilte. ‘Applaus?’ vraagt iemand. Er zit nog geen publiek in de zaal, maar het weerklinkt − uitbundig zelfs. Het laatste beeld blijft nog een tijdje nazinderen: Tutu fietst mee met de draaiende beweging van de ventilator die in de nok van het theater hangt, een symbool van het ondergrondse karakter van de shebeens en van de cyclische heropstanding van Makeba. Want zoveel is wel duidelijk geworden: ze blijft doorleven in iedereen die Mimi’s Shebeen mogelijk maakt.