Mira Bryssinck: ‘Falen lijkt niet te gebeuren, er hangt daar een schaamte rond’

do 08 sep 2022

De dag van de States is aangebroken. De State of the Youth wordt dit jaar uitgesproken door Mira Bryssinck. Om haar wat extra stress te bezorgen, dachten we haar vanochtend alvast te wekken met een interview. Ondanks een om de haverklap rinkelende telefoon en enkele technische audioproblemen komt Mira behoorlijk rustig over. De stilte voor de theaterstorm? 

Lieselore Remans en Freek De Craecker

In je State omschrijf je jezelf als ‘een kruispunt van verschillende koren, een snijpunt van identiteiten, een snijpunt van vakjes.’ Op welk snijpunt plaats je jezelf doorgaans? Dat van theatermaker en actrice?

Mira: ‘Ja, en ik schrijf ook. Op een rare manier zeg ik altijd dat ik ook schrijf, terwijl dat een essentieel onderdeel is van mijn praktijk. Ik merk dat schrijven veel zijsporen heeft, zo schrijf ik ook artikels en reflecties. Maar ik ben dus theatermaker, actrice en ik schrijf ook.’ 

Voor iemand die het schrijven slechts als een zijspoor omschrijft, heb je toch maar een knappe State uitgeschreven. Hoe begin je daaraan? 

‘Ik heb veel gehad aan de State of the Youth van Martha Balthazar en Khalid Koujili El Yakoubi van 2020. Die speech had het op een zeer juiste manier over hoe verantwoordelijkheden en groepsdynamieken niet organisch groeien. Het organische, dat bestaat niet. Er zijn allerlei mechanismen die verklaren waarom iemand wel of niet in een groep belandt.  De State van Jan Martens in 2021 was zeker ook een inspiratie. Ik las al die teksten en zocht naar een juiste landschapstekening. Wat zeg je als je dat forum krijgt om erover te spreken? Is dit de juiste manier? En wat is de toon waarmee je met een landschap wil spreken?’

Een landschapstekening over productielogica, dat klinkt ambitieus. Had je liever de State of the Union uitgesproken? 

‘Nee, zeker niet! Dat zou niet kloppen. En ik ben ook maar onder de dertig, hé! (lacht) Ik had de vraag voor de Youth ook niet per se verwacht. Toch zat mijn ‘ja’ meteen klaar.  Achteraf kwam de twijfel natuurlijk, dan is het moeilijk om bij de zuivere, eerste “ja” te blijven.’

Na jou spreekt Moya Michael de State of the Union uit. Wat vind je ervan om het podium met haar te delen? 

‘Ik ken Moya niet persoonlijk, maar ben benieuwd naar haar speech. Ze heeft een interessant bewustzijn en ik denk dat ik veel kan leren van haar, net als de gesprekken die zullen volgen na de States. Ik hoop vooral dat het een gezamenlijk leerproces wordt.’

Om ons te leren de blinde vlekken in het systeem te zien?

‘In mijn eigen leerproces heb ik geleerd dat ik die term liever niet meer gebruik. Het verwijst naar een beperking, naar iets onvolledigs, onmacht, leegte. Mijn aandacht gaat niet naar het systeem, wel  naar de zorg voor de mensen in dat systeem. Het gaat over de druk, maar ook over wat die druk doet met mensen die wegvallen. Al heb ik daar zelf ook nog veel in te leren.’

Vorig jaar sprak je datzelfde werkveld al aan in een open brief in rekto:verso waarin je opriep om ‘eens te praten’.

‘Dezelfde elementen zitten er zeker in, omdat ik merk dat we op diezelfde nagel moeten blijven kloppen en omdat het nog te vaak fout gaat. Ik verwacht ook niet dat die dingen opgelost geraken binnen het jaar,  wel dat er iets mee gebeurt. Vanavond wil ik een ander segment van het probleem bespreken: productielogica, die voor een onvolledige representatie zorgt.’ 

Je spreekt in je State over een theaterlandschap dat falen waardeert. Is die waardering aanwezig op elk niveau? 

‘Het is markant dat falen op inhoudelijk niveau vaak gethematiseerd en geromantiseerd wordt. Maar als het falen op productioneel of eender welk ander niveau dan écht gebeurt, wordt dat nog steeds ervaren als moeilijkheid of blaam. Artiesten die zelf een slechte recensie delen? Ik heb het weinig gezien. Falen lijkt dan niet te gebeuren, er hangt daar een zekere schaamte rond. Het is interessant om te zien hoe een theaterstuk over falende huwelijken bijvoorbeeld troost moet bieden, maar vanuit de productielogica die stelt dat we het altijd goed willen doen, mag diezelfde voorstelling allesbehalve falen. Een opvallende paradox waarop ik jammer genoeg nog geen antwoord heb.’

 

‘Mijn aandacht gaat niet naar het systeem, wel naar de zorg voor de mensen in dat systeem.’

 

Hoe probeer je als maker een deel van die paradox op te vangen? 

‘Vanuit Par Hasard  (theatercollectief  samen met Fred Libert en Laura Vroom, n.v.d.r.), hebben we al een aantal toonmomenten georganiseerd waar verschillende soorten makers hun work in progress mogen brengen voor publiek. Er leek namelijk geen plek meer te bestaan om te mogen falen als maker. Iets uitproberen, iets aftoetsen met een publiek, dat is een waardevol gegeven. Met Par Hasard willen we iets aan de toegankelijkheid ervan te doen, een platform voor verbinding en  een plek voor  kunsten in de stad.’

Jullie mission statement luidt: ‘Het is onze missie om experiment te delen, een ode aan het proces, het zoeken en wroeten.’ Hoe reageert het publiek op wroetende kunstenaars?  

‘We merken dat je met een juiste communicatie en een didactische methodiek het gesprek met het publiek heel makkelijk en in alle veiligheid kan laten verlopen. We willen vermijden dat kunstenaars nog meer in hun schulp kruipen terwijl ze iets proberen, we willen ze net in contact brengen met dat wat het publiek hun aanreikt: waar ontstaat er fantasie, wat triggert mij en blijft mij bij? Maar ook als vraag naar de kunstenaar op dat moment: wat wil ik loslaten en wat wil ik meenemen in mijn werk? We organiseren die toonmomenten bij Par Hasard ook zo dat je als publiek een parcours van verschillende dingen aangereikt krijgt, een afwisseling van teksttheater, performance en muziek.’

Schiet er na al dat werk nog tijd over voor eigen solo-voorstellingen? Een vervolg op Glory Box bijvoorbeeld? 

(lacht) ‘Daarover kan ik voorlopig niet veel uitwijden. Ik ben vooral bezig met het ontwikkelen van een thematiek. Hoe zich dat precies vertaalt naar een voorstelling, dat moet je dus even afwachten. Dit komende jaar ga ik me ook meer bezighouden met onderzoek, onder andere naar meerstemmigheid in het theater. Daarnaast maak ik onderdeel uit van een beweging rondom crip in de podiumkunsten die mee op gang getrokken wordt door Marijn Prakke  (die vrijdag 9 september het gesprek opent op Landschap in zicht! van het TheaterFestival, n.v.d.r.)  en Josefien Cornette. Ik ben enorm blij dat ik daar deel van mag uitmaken, beweging gaat het sowieso teweegbrengen.’

Staat er rust op de planning na het uitspreken van de State vanavond? 

‘Ik ondervind moeite met een goede balans te vinden tussen werk en rust. Zo nu en dan zegt mijn lichaam wel “stop”, al moet ik bekennen dat ik daar niet altijd goed naar luister. Tegelijkertijd haal ik enorm veel energie uit het werk dat ik maak. Zeker de podcast, die gaat over empathie, geeft in zekere mate ook betekenis aan wat ik doe. Het is altijd een interessante wisselwerking met het publiek. Ik vind een zekere rust in dergelijke ontmoetingen.’

Tags: State of the Youth, Lieselore Remans, Freek De Craecker, Mira Bryssinck