SAVE THE DATE 05 SEP – 15 SEP 2024 ANTWERPEN

05 SEP - 15 SEP 2024 / ANTWERPEN

Lineke Rijxman & Ans Van den Eede over Seks(e)(n): ‘We zijn een verschrikkelijk dier, maar tegelijkertijd zijn we ook in staat tot radicale empathie’

za 12 sep 2020

Seks(e)(n) is gebaseerd op Die Wahlverwandtschaften, de roman van Goethe uit 1809, maar toch is het een compleet nieuwe tekst geworden. Ook hier zijn er twee mannen, twee vrouwen en een tuin, waarin de vier toneelspelers beginnen aan een totaal nieuw experiment. Lineke Rijxman en Ans Van den Eede zijn de twee actrices die vandaag op het TheaterFestival een dramatische lezing brengen van seks(e)(n), samen met Peter Van den Eede en Willem de Wolf.

Rojda Gülüzar Karakuş

Hoe was het voor jou om samen te spelen met de KOE, Lineke?

Lineke Rijxman: ‘Ik kende Willem (de Wolf, red.) al heel goed. Peter (Van den Eede, red.) ken ik van lang geleden. En Natali heb ik bij dit stuk leren kennen. Die samenwerking liep vlot, omdat de manier van werken van de KOE heel veel raakvlakken heeft met die van mijn gezelschap mugmetdegoudentand. Daarom hoefden we niet aan elkaar te wennen.’

Wie spelen jullie in de voorstelling?

Lineke: ‘Mijn personage is een samengesteld personage: ik speel iemand die lijkt op mezelf, die een partner in crime vormt met de andere drie acteurs, maar ook iemand die de confrontatie opzoekt, iemand die lichte vorm van Tourette heeft.’

Ans Van den Eede: ‘Ik vervang eenmalig Natali Broods. Ik heb de tekst niet mee geschreven en het stuk niet mee ontwikkeld. Mijn personage is iemand die van zichzelf beweert dat ze 100% hetero is, maar door haar ontmoeting met Lineke gaat ze daar wel helemaal anders over denken. Ze vindt het heel spannend om met iemand in gesprek te gaan die de dingen echt wel uit de hokjes haalt.’

Hoe is het creatieproces verlopen?

Lineke: ‘We zijn vertrokken van Goethe, omdat het in zijn roman gaat over twee mannen en twee vrouwen (net zoals de cast van seks(e)(n), red.). Ook de symboliek van de tuin trok ons aan. We hebben het boek gelezen, en wilden het vertalen naar vandaag. Maar om het naar onze persoonlijke ervaring te vertalen, besloten we om nieuwe teksten te schrijven.’

Seks(e)(n) gaat ook over labels, over definities en appropriaties. Kunnen woorden volgens jullie echt definiëren wie je bent?

Lineke: ‘Taal kan alles definiëren. Taal kan scheppen en taal kan dood maken. Als je het gevoel hebt dat taal jou op een verkeerde manier definieert, dan moet je zoeken naar een taal die bij je past.’

Ans: ‘We hebben tegenwoordig heel veel nieuwe woorden en mensen zijn op zoek naar een identiteit die bij hen past. Maar er zijn ook mensen die denken “ik wil niet in dit hokje passen”. Ik hoop dat we met die definities niet vergeten dat we mens zijn. Ik hoop dat er een verzachting komt, en dat al die definities mensen niet afwijzen.’

Het stuk gaat over de oude existentiële vraag wie wij eigenlijk zijn. Hebben jullie daar een antwoord op gevonden?

Lineke: ‘Ik denk dat wij een diersoort zijn, met een grote scheppende kracht maar ook een grote neiging tot destructie. Omdat er geen vanzelfsprekende balans bestaat tussen die twee, zijn wij als mens tot extremen in staat.’

Ans: ‘We zijn een verschrikkelijk dier, maar tegelijkertijd zijn we ook in staat tot radicale empathie. Kijk naar Kae Tempest, die tot een radicale empathie oproept en liefde blijft uitsturen, ook naar alle andersdenkenden toe. Dat is dus òòk iets waar we als mens toe in staat zijn.’

Kan toneelspelen volgens jullie een wapen zijn?

Ans: ‘Als theatermaker sta je in een positie waarin je dingen kan aankaarten.’

Lineke: ‘Spelen, en sowieso alle kunst, is een wapen tegen alle dingen waar je je machteloos, kwaad of verdrietig over voelt. Kunst honoreert schoonheid – waarmee ik niet bedoel dat het mooi moet zijn, er kan ook schoonheid schuilen in confrontatie en pijn. Kunst kan een zacht maar noodzakelijk wapen zijn tegenover dingen waar je je machteloos over voelt.’

Hoe reageren de toeschouwers op deze voorstelling?

Ans: ‘Als toeschouwer kan je je met alle vier tegelijk of met een van hen identificeren.’

Lineke: ‘Het zijn vier stemmen die in ons allemaal zitten, verschillende kleuren. Na een voorstelling kwam er eens een man en vrouw van in de 80 naar ons toe. Zij waren heel open en vrij, en zo blij met wat er in de voorstelling besproken werd over gender en seksualiteit. Een ongelooflijk fijne ervaring.’

Tegelijk geven jullie in seks(e)(n) de toeschouwers soms een ongemakkelijk gevoel en gaan jullie in tegen de comfortzone van het publiek.

Ans: ‘Ja. Toen ik de tekst voor het eerst las, was ik heel zenuwachtig omdat het over zo’n moreel geladen thema’s gaat. Maar ik vind het ongelooflijk straf hoe zij (de vier oorspronkelijke makers, red.) hiermee zijn omgesprongen. Heel slim, heel open en heel gevoelig. Dat stemt mij hoopvol. Het is een gesprek dat over leeftijden heen gaat.‘

Lineke: ‘Ook als je wat ouder bent, is seksualiteit nog steeds relevant. Het is merkwaardig dat als je ouder bent, er een grens lijkt te zitten op waar je je mee mag bezighouden in het publieke debat. Terwijl er geen grens zit aan seksualiteit.’

Ans: ‘Wat kan je vandaag nog spelen of zeggen over identiteit? We zeggen tegenwoordig wel dat we heel open zijn over seks, maar het is nog steeds niet iets waar je zomaar over begint te praten. Op een podium kan je hier wel heel vrij over spreken.’

Hoe zien jullie deze vraagstukken evolueren in de toekomst?

Ans: ‘Het gaat over machtsstructuren. De verhoudingen kloppen niet en we moeten veel aandacht blijven hebben voor verschillende stemmen en identiteiten. Ik hoop dat onze voorstelling ook een opening biedt om over die thematiek na te denken, ik blijf hoopvol dat het debat verder kan evolueren. We moeten openingen creëren en plaats maken aan de tafel, net zoals jullie (de redactie van het TheaterFestival, red.) ook zelfbewust omgaan met deze evenwichten door expliciet te vragen naar een interview met de vrouwelijke spelers van de voorstelling.’