Het TheaterFestival: Treier trapt af

do 30 aug 2018

Het is haar derde editie als directeur van Het TheaterFestival en achter de schermen lijkt Kathleen Treier alles helemaal onder controle te hebben. Een dag voor de start van deze editie nemen we een moment om even stil te staan bij de kern van het festival en blikken we meteen vooruit op een aantal nieuwe ontwikkelingen. 

Lars Brinkman en Xandry van den Besselaar

 

 

‘Het TheaterFestival bestaat ondertussen 28 jaar’, vertelt Kathleen bij een kop ochtendkoffie in het festivalcentrum. ‘Het is ontstaan om de schijnwerpers te zetten op de beste, mooiste voorstellingen van het voorbije seizoen in de Lage Landen. De laatste jaren spreken we met de jury liever over de meest belangwekkende voorstellingen. Dat is toch net een andere focus. Belangwekkend kan zijn: een voorstelling die inhoudelijk aanraakt wat iedereen aanbelangt en waarbij het echt belangrijk is om dat op die manier te vertellen, te tonen of opnieuw mee te maken. Maar het kan evengoed betekenen dat er iets heel bijzonders ontstaat tussen het publiek en wat er op de scène gebeurt. Sommige voorstellingen zijn ook belangwekkend in het traject van een bepaalde theatermaker, dus daar wil de jury soms expliciet de aandacht op vestigen. Belangwekkend is best een complexe en brede term. Met de jury gaan we daar iedere keer opnieuw over in gesprek.’

De samenstelling van de jury

Over de jury gesproken: de afgelopen jaren zetelden voornamelijk journalisten en critici in de jury van Het TheaterFestival. Volgens Kathleen is dat ook een praktische keuze. ‘Journalisten en critici zien beroepsmatig veel voorstellingen en beschikken over een rugzakje van kijkervaringen en kennis. Zo nemen zij hun eigen expertise mee naar de juryvergaderingen.’

Een jury bestaande uit een acteur, kostuumontwerper, regisseur, vormgever, schrijver… zou dat ook geen interessante optie kunnen zijn? Kathleen: ‘Er zijn edities geweest waarbij er een acteur of een regisseur in de jury zat. Maar er wordt zoveel geproduceerd in het theater, dat veel makers gewoon niet de tijd hebben om zoveel voorstellingen te zien. Al heeft Het TheaterFestival er misschien wel baat bij dat er opnieuw iemand met een meer onbevangen blik of een iets andere achtergrond of met een verleden als speler bij de jury komt. Dat is zeker bespreekbaar.’

Volgend jaar stoppen er een aantal juryleden. Kathleen heeft alvast één nieuwe naam in petto. ‘Joachim Ben Yakoub heeft bij de Pianofabriek gewerkt en beëindigt volgende maand zijn doctoraat aan de UGent. Hij is iemand die heel kritisch denkt, verbaal sterk staat en zijn argumenten heel schoon en onderbouwd kan verwoorden. Hij zal de andere juryleden zeker het vuur aan de schenen kunnen leggen. (lacht) Daarnaast brengt hij ook een andere culturele achtergrond met zich mee. Die expertise kunnen we op dit moment nog meer gebruiken in de jury.’

De keuze van de stukken

Eén keer per maand komt de jury samen. ‘We mailen ook veel, juryleden tippen elkaar welke stukken ze zeker moeten zien. Als twee juryleden een voorstelling op de longlist zetten, moet al de rest die in principe ook gaan bekijken. Alleen is dat niet altijd haalbaar: voorstellingen moeten minstens drie keer in Vlaanderen te zien zijn en heel wat voorstellingen spelen gewoon niet zo vaak. Op de maandelijkse jurygesprekken bespreken we welke stukken wel of niet op de longlist terechtkomen. Ik vind het daarbij ook erg belangrijk om de argumentatie van de jury te horen waarom een voorstelling niét gekozen wordt voor de longlist.’

Maar de selectie gaat over meer dan afzonderlijke voorstellingen. ‘We bespreken of er tendensen te zien zijn tijdens het seizoen, zoals bijvoorbeeld theatermakers die met dezelfde thematiek bezig zijn. Of ook vormelijk: zo had ik dit jaar het gevoel dat veel makers een soort ronddraaiend platform op de scène hadden, zoals Ibsen Huis van Toneelgroep Amsterdam, Loopstation van Ontroerend Goed of Romeo en Julia van Toneelgroep Oostpool.Toen er twee jaar geleden veel voorstellingen gemaakt werden over de vluchtelingencrisis, werd dat door de jury zeker aangestipt — al is dat niet per se hét argument om te beslissen of die stukken echt in de selectie moeten. Andere belangrijke criteria zijn uiteraard ook artisticiteit, ambacht, dramaturgie…’

Antwerpen vs. Brussel vs. Gent

Sowieso is ieder TheaterFestival uniek. ‘In mijn eerste festival in Antwerpen in 2016 was er een heel diverse selectie, met naast circus (ANECKXANDER en Fidelis Fortibus, red.) ook een sociaal-­artistiek project (C’est pas parce que tu t’arrêtes de pédaler que ton vélo va s’arrêter, red.) in de selectie. Vorig jaar was mijn eerste editie in Brussel. Toen heb ik veel nagedacht over wat het betekent om een Vlaams festival te organiseren in Brussel. Daar ben je als Vlaming al in de minderheid, het gaat dan ook niet op om zomaar even het beste Vlaamse theater te komen tonen, dat is nogal een arrogante houding. Daarom heb ik met veel verschillende partners en speelplekken in de stad gepraat, om echt op een andere manier met Brussel in gesprek te gaan en het publiek daar mee bij te betrekken.’

‘Een TheaterFestival in deSingel is heel anders dan in het Kaai­theater of in de Gentse Vooruit, waar we volgend jaar naartoe zullen trekken. Vooruit wordt onze hoofdproducent, maar ook de andere presentatiepartners NTGent, Campo en Kopergietery zijn heel geëngageerd. Ze hebben er allemaal enorm veel zin in! Door Gent erbij te nemen, zal het TheaterFestival meer aanwezig zijn in Vlaanderen. Dan spelen we in de drie centrumsteden en leert een breder publiek ons kennen.’

Vlaanderen vs. Nederland

Ooit was Het TheaterFestival een gezamenlijke Vlaams-Nederlandse aangelegenheid, sinds 1991 zijn beide festivals gescheiden. Toch wil Kathleen de band met onze noorderburen niet loslaten. ‘Ik vind het nog altijd heel belangrijk dat er geprospecteerd wordt in Nederland, ook al is dat niet evident. Er wordt heel weinig Nederlands theater getoond in Vlaanderen, en vice versa. Met Herien Wensink (van de Volkskrant, red.) en Simon van den Berg (van Theaterkrant.nl, red.) in onze jury hebben we twee tipgevers voor wat er in Nederland zoal leeft. Daarnaast kiezen we ieder jaar twee à drie voorstellingen uit de Nederlandse selectie (deze editie zijn dat Daar gaan we weer en Para, red.) en zij uit de onze. Voor De Staat van de Theatertekst werken we voor het eerst samen met Nederland. Bij ons zal Stijn Devillé die schrijven en uitspreken, een week later doet Nathan Vecht hetzelfde in Amsterdam. Ook de Toneelschrijfprijs is een Vlaams-Nederlandse samenwerking.’

Circuit X

Met het wegvallen van de subsidie voor Circuit X is Kathleen allesbehalve blij. ‘De subsidiecommissies hebben hiermee een cruciale fout gemaakt richting jonge makers, dat meen ik echt. Het is belangrijk dat we een signaal blijven geven naar cultuur­centra en kunstencentra dat er veel belangwekkende voorstellingen worden gemaakt door jonge theatermakers, die het verdienen om door te stromen en meer te kunnen spelen. Door een selectie voor Circuit X kunnen makers en acteurs groeien en hun eigen artistieke traject verfijnen. Het blijft een sterk label dat programmatoren over de schreef trekt. De vijf geselecteerde gezelschappen krijgen dankzij Circuit X toch heel wat extra speelbeurten.’

Daarom wil Kathleen met Het TheaterFestival Circuit X blijven ondersteunen. ‘Twee leden van onze jury, Evelyne Coussens en Charlotte De Somviele, maakten samen met twee programma­toren van cultuurcentra en Lisa Wiegel van De Brakke Grond de selectie van dit jaar. Voor 2019 ga ik proberen om een nieuw subsidiedossier in te dienen voor Circuit X, zodat we op een andere manier kunnen werken, want het is nu niet zo evident om dit project er nog bij te nemen. Het is toch een beetje de ziekte van onze sector om te veel op je bordje te willen nemen, omdat je nu eenmaal denkt: het is zo belangrijk en het zou zo jammer zijn als het zou stoppen.’

De toekomst

Wanneer we haar vragen of ze zelf veel last heeft van te veel werk op haar bord, zegt ze: ‘Af en toe moet je je knop kunnen uitzetten. Al ben ik nu zelf wel iemand die dat niet heel goed kan, merk ik. (lacht) Ik doe mijn job zeer graag én vind die ook belangrijk. Maar met het krijgen van een kind – hoe cliché – kan je beter relativeren. In een drukke periode als nu zie ik mijn dochter niet zoveel. Als ik merk hoeveel mensen in mijn omgeving uitvallen door een burn-out, denk ik wel eens: Kathleen, toch even kijken of je wel genoeg zorg draagt voor jezelf. En voor je festivalmedewerkers.’

Ziet ze zichzelf nog een tijdje doorgaan als festivaldirecteur? ‘Mijn voorgangers hebben deze job allen vier jaar volgehouden. (lacht) Ik denk dat ik het nog wel wat langer volhoud. Er zijn nog een aantal zaken uit het beleidsplan die ik graag wil ontwikkelen, zoals een voorstelling die het publiek zelf voor het festival kan nomineren. Of de invulling van het festivalcentrum, bijvoorbeeld. Misschien moeten we dat in Gent uit handen geven aan een jonge groep Gentenaren die er helemaal hun eigen ding mee kunnen doen.’

Tags: Xandry van den Besselaar, Kathleen Treier, Lars Brinkman