het Theater Festival

‘Onbedoeld racisme is de blinde vlek’ – interview met Saman Amini

za 07 sep 2019

Saman Amini is het creatieve brein achter A Seat at the Table, een rake voorstelling over discriminatie en racisme en over wie er plaats mag nemen aan de tafel waar de lakens worden uitgedeeld. Volgens Saman is er nog veel werk aan de winkel, ook in het theater.

Emmanuel van der Beek & Mahdieh Fahimi

A Seat at the Table ging in première op Oerol in 2017. Waarom hebben jullie de voorstelling nu hernomen en herwerkt voor de theaterzalen?

‘Als ik kijk naar de maatschappij waarin we leven en naar de babystapjes die we zetten in onze bewustwording van racisme, dan kan deze voorstelling nog jaren blijven spelen. In het gesprek over integratie zijn nog zoveel blinde vlekken. Deze voorstelling houdt het publiek op een gezonde manier een spiegel voor en geeft stof tot nadenken.’

‘Ik kan je een concreet voorbeeld geven. In de voorstelling hebben we het over een incident met Humberto Tan, een zwarte man die een talkshow heeft in Nederland. Op een bepaald moment zegt zijn gast, een cabaretier, voor de grap tegen hem: “Je bent niet alleen donker, je bent ook nog dom.” In de Verenigde Staten zou hij hier nooit mee zijn weggekomen, maar in Nederland kan dat dus wel. Dat zegt heel veel over de huidige stand van zaken.’

A Seat at the Table is dus zeker urgent, en ik denk dat het dat de komende tien à vijftien jaar nog zal blijven.’

Aan de grond van de voorstelling liggen persoonlijke anekdotes. 

‘Ja, de hele voorstelling is vertrokken vanuit de woede van de cast. De narigheid die ik voelde tijdens de zwartepietendiscussie heeft me doen inzien dat ik een voorstelling moest maken over racisme. De anekdotes hebben we aangevuld met een fictieve lijn. Die gaat over het lijden van Kwame, een zwarte advocaat, een man die voordien nog nooit een probleem heeft veroorzaakt en een perfect voorbeeld is van integratie. Maar op een dag slaat hij een witte man in het gezicht en moet hij daarvoor in therapie. Dat is de rode draad doorheen de voorstelling. Gedurende de vijf scènes die daarover gaan, kom je eigenlijk dichter tot de kern van zijn trauma. Deze verweving van persoonlijk verhalen met die fictieve lijn, toont hoe racisme kan leiden tot minderwaardigheidscomplexen. Die zorgen dat mensen die hier geboren zijn zich niet volledig kunnen wortelen

‘Ik denk dat humor de sleutel is om dit soort thema’s te kunnen bespreken.’

Als je zo’n maatschappelijke kritiek formuleert, wordt jullie dat waarschijnlijk niet altijd in dank afgenomen.

‘Ik geloof dat ongemak en confrontatie de sleutel zijn om tot iets nieuws te komen. Ik merk dat mensen soms op hun tenen zijn getrapt, of dat ze zichzelf willen verdedigen. Dat beschouw ik eigenlijk als iets heel goeds, tenzij dat juist de aandacht weghaalt bij wat we eigenlijk vertellen. De voorstelling is uiteindelijk bedoeld om te verbinden. Wij wonen hier uiteindelijk ook, onze kinderen zullen hier ook opgroeien. Wij proberen voor hen een beter Nederland achter te laten.’

Moet je geen onderscheid maken tussen onbedoeld en bedoeld racisme?

‘Tuurlijk! Onbedoeld racisme is trouwens zoveel tragischer dan wanneer het opzettelijk bedoeld is. Als iemand zegt “Ga terug naar je eigen land, jij aap!”, dan keurt bijna iedereen dat af. Goedbedoeld racisme is de blinde vlek. Dat wij het licht daarop laten schijnen, maakt onze voorstelling nieuw.’

Er spelen op het TheaterFestival verschillende voorstellingen over racisme. Waarin is jullie voorstelling uniek?

‘In de eerste plaats omdat het verteld wordt door mensen die dit elke dag zélf meemaken. En in de tweede plaats denk ik dat wij de juiste toon hebben weten te pakken, een waarin veel humor zit. Ik denk dat humor de sleutel is om dit soort thema’s te kunnen bespreken.’

© Bas de Brouwer

Niet iedereen vindt dat jullie de juiste toon hanteren. In een opiniebijdrage in rekto:verso hekelt Mia Vaerman de manier waarop A Seat at the Table het publiek aanvalt zonder ruimte te laten voor weerwoord. Vaerman vindt woede vaak geen constructieve manier om in debat te gaan, zelfs al is de woede gegrond. Welk antwoord geef jij daarop?

‘Ik denk dat wij helemaal niet op die manier met de vinger wijzen. Ik denk dat die vrouw zich super geconfronteerd voelde. Je komt er niet onderuit als je wit bent dat jij je op je tenen getrapt voelt, en ik kan me heel goed voorstellen dat dat confronterend is. Dat wil volgens mij net zeggen dat de voorstelling gelukt is. Ik vind het verheven dat zij bepaalt wat de juiste toon is. Het gaat over mijn pijn. Net zo goed als zij dat artikel mag schrijven, mogen wij deze voorstelling brengen zoals we willen. Ik hoop dat mensen komen kijken en zelf kunnen bepalen wat de juiste toon is.’

Moet de theatersector zelf ook schuldig pleiten?

‘Ik heb best heftige dingen meegemaakt, ja. Soms probeert iemand een grap te maken over etniciteit om juist dichterbij te komen. Maar die grappen leiden er net toe dat je je de hele tijd anders voelt. En als je je de hele tijd anders voelt, kun je je onmogelijk mengen. Terwijl dat uiteindelijk toch is wat je wil, je thuisvoelen. Je zou denken dat kunstenaars daar een stap in voor zijn, maar zo zie je maar dat kunstenaars ook maar mensen zijn. En dat we allemaal onze blinden vlekken hebben.’

Denk je dat acteurs van kleur evenveel kansen krijgen?

(twijfelt) ‘Kijk, ik krijg in het theater heel veel kansen, ik mag eigenlijk niet klagen. Ik denk dat mijn etniciteit nu eindelijk een beetje in mijn voordeel begint te werken. In de filmwereld zie ik echte tragiek, want mensen van kleur krijgen heel vaak platte rollen, omdat er niet genoeg schrijvers en regisseurs met een migratieachtergrond zijn. De rollen die ik aangeboden heb gekregen zijn voor 90 procent plat en achterhaald. Dat is echt tragisch.’

‘Bij mij heeft dat dat ertoe geleid dat ik dan maar zelf ben begonnen met produceren en schrijven.’

 

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Tags: , ,