In de Gloria: tg STAN al 12x op het TheaterFestival!

wo 06 sep 2017

Op het festivalpalmares van tg STAN staat alleen niet alleen. Het acteursgezelschap mag zich al een tijdje kind aan huis noemen op het TheaterFestival. Elfmaal eerder kreeg STAN een ticketje voor het jaarlijkse theaterhoogfeest. Tweemaal schoot het er ook de hoofdvogel af: zowel My Dinner with Andre als Vraagzucht werd STAN met de Grote TheaterFestivalPrijs beloond. Genoeg redenen voor een walk down memory lane.

Gilles Michiels

1992: Ivanov (met Maatschappij Discordia)

Anton Tsjechov staat niet meteen bekend als de vrolijkste Frans uit de theatergeschiedenis. In 1991 werd zijn klassieker Ivanov al door Het Nationale Toneel onder handen genomen op het TheaterFestival. Dat tg STAN en het Amsterdamse Maatschappij Discordia een jaar later met hetzelfde stuk geselecteerd werden, spreekt voor de verfrissende aanpak van hun opvoering. De acteurs lijken allerminst zin te hebben in een tragedie en kiezen volop voor de lach. Een recensie maakt zelfs gewag van ‘humoristische gymnastiek’. Deze Ivanov is zo luchtig dat het absurd wordt. Tsjechov zou in zijn graf niet meer bijkomen.

 

1992: Het is nieuwe maan en het wordt aanzienlijk frisser

In 1992 slaat tg STAN twee vliegen in één klap op het TheaterFestival. Het is nieuwe maan en het wordt aanzienlijk frisser is hoofdzakelijk een woedende tirade van Frank Vercruyssen. Zijn tekstcollage is gebaseerd op werk van Georg Büchner en Thomas Bernhard, gemonteerd tussen nieuwsberichten en muzieksamples. Mikpunt van Vercruyssens cynisme is de eerste Golfoorlog die in 1991, het jaar van première, nog volop aan de gang was. Maar met dat uitgangspunt hekelt de acteur ook vele ideologieën, de burgerlijkheid en zijn eigen woede. Die zelfspot maakt het stuk herkenbaar en bij vlagen hilarisch. Het is nieuwe maan is een tirade van een nar.

 

1993: Gewoon ingewikkeld

In 1993 lijkt Thomas Bernhard zijn plekje binnen het nog jonge STAN-repertoire stilaan geclaimd te hebben. Voor hun versie van diens Einfach Kompliziert, over het verval van een oude, zieke kunstenaar, vragen STAN-habitués Jolente De Keersmaeker en Damiaan De Schrijver levende legende Julien Schoenaerts om mee te spelen. De Schrijver: ‘Onze verworvenheden en inzichtjes aan hem slijten was niet evident. Hij vond het onzin dat ik een meisje van twaalf speelde, of dat we een losse deur op scène gebruikten. Ons decor vond hij flauwekul. Maar we hebben het erdoor gekregen.’ Later zou STAN met Alles is rustig, Redde wie zich redden kan en Eind goed, al goed nog een volledige Bernhard-trilogie uitwerken.

 

1996: Heartbreak House

Heartbreak House, dat is het landhuis in Engeland waar het stuk zich afspeelt. Voor de Eerste Wereldoorlog hebben enkele salonintellectuelen er hun veilige cultuurcocon gevestigd, waarin ze naar lieverlust debatteren over kunst en literatuur. Aan politiek engagement verzaken ze echter. Hun revolutionaire gedachtegoed kampt met drempelvrees. Maar dan breekt de oorlog uit. De komedie Heartbreak House, naar George Bernhard Shaw, hekelt de praatcarrousel van de passieve aristocratie op een onderkoelde en groteske manier, met schitterende typetjes en heerlijk absurdisme.

 

1999: My dinner with André (met De Koe)

André, dat is André Gregory die in Louis Malles film met Wallace Shawn gaat tafelen. Maar My dinner with André, met zijn uitweidingen over het leven en het toneel, is meer praatfilm dan La Grande Bouffe. De prent bouwde een stevige reputatie op en topte zelfs het jaarlijstje van de legendarische criticus Roger Ebert. In hun bewerking schuiven ook Damiaan De Schrijver (STAN) en Peter Van den Eede (De Koe) aan voor een viergangenmaaltijd. Nuchtere humanist versus extravagante spiritueel, theaterregisseur versus acteur/schrijver: meer dan deze opposities hebben Van den Eede en De Schrijver niet nodig om drieënhalf uur beklijvend meta-theater te brengen. Voor de 20^ste verjaardag van de productie plant STAN in 2018 nog een toetje.

 

2002: vandeneedevandeschrijvervandekoningendiderot (met De Koe en Maatschappij Discordia)

In de tongbreker-subcompetitie op het festival moet deze STAN-productie in staat geacht worden om met Klutserkrakkekilililokatastrof te wedijveren. Vanwaar de naam komt? Simpel, na DeSchrijver DeKoning met Matthias de Koning en My Dinner with André met Peter Van den Eede brengt Damiaan De Schrijver zijn beide spitsbroers samen om een potje te filosoferen rond een tekst van Diderot. De paradox in Paradoxe sur le comédien bestaat er volgens de Fransman in dat de acteur een gevoelsmatige inleving in zijn rol achterwege moet laten zodat de kijker zich des te meer kan inleven in het spel. Genoeg stof voor De Schrijver en zijn gezellen om een diepgaand onderzoek te voeren naar het toneelspelersvak.

 

2003: Vraagzucht

Had u uit uzelf het huwelijk uitgevonden? Waarom huilen stervenden nooit? Wie ooit een allessluitende oplossing wenst te vinden, onthoudt zich beter van de dagboeken van de Zwitserse auteur Max Frisch. Vraagzucht lapt die raad resoluut aan zijn laars en onderwerpt het publiek aan een ouderwets socratisch vragenvuur. Dat, verweven met kortverhalen uit het oeuvre van Raymond Carver, Haruki Murakami en andere literaire meesters. Vraagzucht is het derde deel van een trilogie waarvan ook Het is nieuwe maan en het wordt aanzienlijk frisser deel uitmaakt.

 

2004: Poquelin

Als de Franse toneelauteur Molière zijn schrijftafel verliet, heette hij Jean-Baptiste Poquelin. Enkele van Molières korte blijspelen worden bij STAN tot ware dijenkletsers omgevormd. Het collectief heeft het gemunt op de kleinmenselijke trekjes uit onder meer Le Malade Imaginaire, deze keer zonder milde ironie maar met overgave en overdrijving. Listen, huwelijksaanzoeken en een hele verkleedkoffer aan satirische kolder passeren in sneltempo de revue. Later maakt STAN een opvolger, Poquelin II.

 

2009: Brandhout. Een irritatie. (NL selectie)

‘Theater is een compromis, bedrog, op het theater gebeurt niets van wat oorspronkelijk gepland is.’ In Holzfällen. Eine Erregung heeft Thomas Bernhard de zelfingenomen toneelspeler en het kunstenaarsbestaan in het vizier. In de interpretatie van Damiaan De Schrijver is de Weense scène uit Bernhards tijd omgezet naar de eigen tijd. Tegen een achterwand gemaakt van brandhout,  fulmineert hij op alles en iedereen. Of zoals een recensie het uitdrukte: De Schrijver speelt de kloddertjes spuug in zijn baard. Voor deze productie maakte STAN uitzonderlijk de overstap naar de grote zaal.

 

2013: Nora

Ibsens klassieker Een Poppenhuis wordt zo vaak vanonder het stof gehaald dat zelfs de gekste toeren niet volstaan om ermee op te vallen. Nora van tg STAN slaagt erin om ook met een sobere enscenering hedendaags te zijn. Volgens de pers is hun versie traditioneel zonder oubollig te worden, ironisch en licht zonder aan oprechtheid te verliezen. Veel aanpassing hebben Ibsens stukken volgens STAN-lid Jolente De Keersmaeker dan ook niet nodig om ook nu nog man-vrouwverhoudingen aan de kaak te stellen: ‘Ze hebben de juiste woorden voor vandaag. Het is honderd jaar geleden, maar het is nu.’

 

2015: The Marx Sisters (met De Koe)

Op basis van de titel zou je een feministische kijk op de Marx Brothers kunnen verwachten, de Amerikaanse komieken die in de eerste helft van de twintigste eeuw het witte doek inpalmden met hun wilde slapstick. Over het feminisme gaat The Marx Sisters zeker, maar het stuk zoomt in op de dochters van Karl Marx, Laura en Eleanor, die trachten te ontsnappen aan de weinig benijdenswaardige slipstream van hun vaders ideologische odyssee. Armoede en verbanningen zijn hun deel. De emancipatiestrijd die de zusters na Marx’ dood voeren, is gedoemd om noodlottig te eindigen. The Marx Sisters ‘is verrassend rijk repertoire voor vandaag, waarin de echo’s van de huidige sociale onvrede onmiskenbaar mee doorklinken’, aldus de jury.

Tags: Tg Stan, Gilles Michiels, Alleen, In de Gloria