het Theater Festival

‘Geheimen omwille van angst hoeven niet te bestaan’ – interview met Haider Al Timini

do 05 sep 2019

Studio Shehrazade was ooit een echte fotostudio in Beirut. Iedereen kon er zijn fantasieën beleven, voor de lens, maar ver van wie de poses zou veroordelen. Haider Al Timimi (Kloppend Hert) maakte van de fotostudio het vertrekpunt van zijn gelijknamige voorstelling. Samen met Gorges Ocloo stelt hij klassieke opvattingen over liefde en gender in vraag. Vrijdag spelen ze die voorstelling ook voor een jong publiek. ‘We mogen die thema’s niet uit de weg gaan.’

Mahdieh Fahimi en Emmanuel van der Beek

‘Hij had een fantastisch idee’, vertelt Haider Al Timimi over Hashem El Madani, een Libanese fotograaf die tussen 1948 en 1982 een fotostudio runde in Beirut. Eén dag per week bouwde hij zijn studio om tot een plek waar de inwoners van de stad zich konden laten fotograferen zoals ze dat zelf wilden.

De foto’s tonen mannen verkleed als vrouwen, jonge vrouwen die elkaar zoenen, mannen die als bodybuilders poseren naast een kartonnen model of in ontbloot bovenlijf elkaar omhelzen. Speels overtreden ze de grenzen van de heersende gedragscodes. Akram Zaatari, een Libanees-Engelse kunstenaar, verzamelde de foto’s en stelde ze tentoon in Tate in Londen. Het zijn beelden die overal ter wereld nog moeilijk kunnen liggen.

‘Dat jongeren zelf het podium opkruipen, zou een naschok kunnen zijn van de voorstelling’

Wat is jouw persoonlijke Studio Shehrazade?

Haider: ‘Ik ben niet echt op zoek naar een eigen Studio Shehrazade. Meer dan voor een gesloten, veilige plek, ijver ik voor transparantie, voor een wereld die kan omgaan met zijn complexiteit. Voor mij is het theater een plek waar ik mijn fantasieën beleef, maar die hoeven niet geheim te zijn. De studio staat open voor iedereen.’

‘Geheimen zijn belangrijk, maar geheimen omwille van de angst om veroordeeld te worden, hoeven niet te bestaan. Daar gaat de voorstelling ook over. Is het niet tijd dat we elkaar in al onze waanzinnigheid en complexiteit proberen te zien en te accepteren? En dat we proberen in te zien dat net dàt onze rijkdom is?’

‘Zodra we het hebben over een veilige plek, wil dat zeggen dat er buiten die veilige plek ook een gevaarlijke plek is. We moeten ervoor zorgen dat Vlaanderen in zijn geheel een veilige plek wordt. Niet zozeer een plek waar we elkaar tolereren, want dat tolereren wil zeggen dat je de ander wel laat doen, maar hem niet graag hebt. Het gaat erom de rijkdom van het anders zijn te vatten. Dan gaat het lang niet alleen over culturen en afkomst, maar ook over gender, een belangrijk thema in Studio Shehrazade.’

Systemen en patronen

‘De voorstelling is ontstaan vanuit de ondraaglijke, verschrikkelijke beelden van mannen die van daken zijn geduwd door IS-strijders in Irak en Syrië, mannen die ervan beschuldigd werden homoseksueel te zijn. Of ze dat daadwerkelijk waren, maakte zelfs niet uit. Het etiket was blijkbaar voldoende. Ik ben in Bagdad geboren. Daarom wilde ik daar iets over vertellen.’

De voorstelling begint zoals in de fotostudio van El Madani. Haider en Gorges poseren voor de lens met bruidssluiers en kleedjes. En een bordje met de vraag: ‘Do you think we’re in love?’. Queer dus, over de grens van klassieke genderpatronen. ‘Gorges en ik zijn twee hetero’s – al ben ik van Gorges niet altijd zeker. (lacht) Je zou kunnen denken: wie ben jij, Haider, om als hetero iets te willen zeggen over homoseksualiteit? Maar toen ik die beelden van IS zag, wist ik dat dat er niet toe deed.’

Al snel verlaat de voorstelling de fotostudio en explodeert ze in een veelheid aan beelden en thema’s. Haider en Gorges dansen, maken muziek. Ze voegen lagen toe aan hun inspiratiebron, die enkel uit beelden bestaat. Geen thema blijft onbesproken. ‘Als je die gebeurtenissen wil bespreken, moet je het hebben over een brede waaier aan factoren die daartoe hebben geleid. Dan moet je het hebben over religie, het Midden-Oosten, de kolonisatie, kapitalisme, de economie. De manier waarop wij over gender denken is beïnvloed door politieke en economische systemen. Die ideeën willen wij met Studio Shehrazade in vraag stellen.’

© Bart Grietens

Spelen voor scholen

Vrijdag 6 september staat er in Vooruit ook een schoolvoorstelling op het programma, de enige schoolvoorstelling van het festival. Haider zal spelen voor jongeren van het HTISA, de school waar hij zelf enkele jaren doorbracht. ‘Ik ben naar meerdere scholen geweest, maar dat is de school waar ik het het langst heb volgehouden.’ (lacht)

‘Met Jong Gewei, de jongerenwerking van Kloppend Hert, willen we ons richten tot jongeren die minder snel in het theater terechtkomen. Op die manier heb ik contact met veel scholen, maar sinds kort heb ik ook een structurele samenwerking kunnen uitwerken met mijn vroegere school.’

‘Door jongeren theater aan te bieden, wil ik hen de schoonheid van complexiteit proberen te tonen. Misschien kruipen sommigen van hen ook zelf het podium op. Dat zou een naschok kunnen zijn van de voorstelling.’

‘Als je een boodschap met jongeren wil delen, heeft het geen zin heeft als ze de zaal uitstappen’

Wat heb je zelf gemist in het onderwijs?

‘Ik weet niet of ik zelf iets heb gemist. Misschien ben ik net in het theater beland omdat die jaren op school voor mij lastig waren. Maar wat volgens mij duidelijk ontbreekt, is tijd om voor elk individu te zoeken waar diens capaciteiten liggen. In de mainstream scholen van vandaag ligt de werkdruk hoog en is daar geen tijd voor. Het klinkt cliché, maar we moeten tijd maken om de dromen van al die jongeren te ontdekken.’

Ook van theater was er geen sprake op Haiders school, laat staan van theater over moeilijke onderwerpen zoals gender. ‘Ik heb een technische opleiding gevolgd en zat op scholen waar enkel jongens zitten. Er heerste een machocultuur, waarin homofobe ideeën geen uitzondering waren. De scholen ontkenden toen dat ze rond die thematieken moesten werken. Het onderwerp was taboe.’

Zijn de tijden veranderd?

‘Ik kom dezelfde moeilijkheden tegen als toen. Maar wat mij verrast, is dat, zodra je het taboe loslaat en in gesprek gaat met die gasten, je net een goed vertrekpunt hebt om met elkaar te praten. Dat we taboes kunnen doorbreken en met elkaar in gesprek kunnen gaan, is de grootste motivatie geweest om deze voorstelling te maken.’

‘Het is geen evidente voorstelling. Daarom organiseren we workshops waarin ik in gesprek ga met die gasten om hen voor te bereiden op onze voorstelling. We praten over theatercodes en leggen uit waarom wij kiezen voor een niet-rechtlijnige voorstelling, waarom onze voorstelling fragmentarisch is. Maar de gesprekken gaan veel breder dan dat. Ik zal hen bijvoorbeeld ook vragen hoe zij staan tegenover discriminatie.’

‘Ik ben altijd verbaasd hoe snel en ruimdenkend die jongeren kunnen zijn. Ik zeg niet dat die gasten allemaal overtuigd naar buiten zullen lopen, maar je geeft ze wel bagage om kritisch na te denken over een situatie. We mogen niet weglopen van die thema’s.’

© Bart Grietens

Bidden op scène

Wat was voor jou de meest opvallende reactie?

‘Tijdens een try-out in het Arsenaal in Mechelen liep een van de jongeren naar buiten na een scène waarin ik een gebed bracht. Na de voorstelling hadden wij snel het oordeel gevormd dat die jongen naar buiten was gelopen omwille van het thema van de voorstelling. Maar dat oordeel bleek fout. Hij stond open voor de voorstelling, maar vond dat een gebed geen plaats had op het podium.’

‘We hebben die jongen gebeld en zijn iets gaan eten met hem. Ik vond dat die reactie een dialoog verdiende. Het gesprek was niet gemakkelijk, maar wel interessant. We hadden het over de manier waarop theater kritisch kan zijn over religie. Maar als je religieuze symboliek meeneemt in die voorstelling, kan dat mensen kwetsen. Moet je dat daarom weglaten? Ik heb daar geen antwoord op, al vind ik het soms wel belangrijk om religieuze symbolen te gebruiken. Maar na die avond heb ik beseft dat, als je een boodschap met jongeren wil delen, het geen zin heeft als ze de zaal uitstappen. Ik heb het gebed dus veranderd en gekozen voor een andere tekst, die misschien minder radicaal overkomt.’

Die dialoog tussen jongeren en makers staat centraal in alle projecten van Kloppend Hert, ook komend seizoen. ‘Alle voorstellingen die wij tot nu toe hebben gemaakt, draaien rond het thema Humanisme 2.0. Gedurende vijf jaar onderzoeken wij hoe we het humanisme kunnen actualiseren. We werken rond drie pijlers. De eerste is liefde, waaruit Studio Shehrazade is voortgekomen, de tweede is religie en wetenschap. Een derde pijler zal onderwijs zijn.’

‘In Zero for conduct, dat komend seizoen in de zaal komt, zullen we het onderwijs in vraag stellen. We maken de voorstelling met fABULEUS, met jongeren tussen 16 en 21 jaar. Jonge gasten zijn in staat te breken met patronen en gewoontes die we onszelf hebben opgelegd. Jongeren kunnen het zich meer dan wij permitteren om radicaal te zijn op scène.’

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Tags: , , , , ,