Een portret in vijf bedrijven: Younes van den Broeck

vr 03 sep 2021

Aliens van plastic. Dat staat u te wachten als u een kaartje koopt voor PL3MONS , de voorstelling van alleskunner  Younes van den Broeck (ook bekend als Spitler). een duivel-doet-al. Moeilijk om vat op te krijgen in een kort webartikel. Daarom stel ik u voor: Younes in vijf bedrijven.

Ans Van Gasse

PLASTIC

 

Terwijl Younes neerploft achter de microfoon in onze radiostudio, vraag ik hem meteen naar dat gekke woord dat hij maakte. PL3MONS. Hoewel ik op zoek ga naar een poëtische verklaring, vertelt Younes me nuchter onmiddellijk waarover zijn voorstelling gaat. ‘PL3MONS staat voor PLASTIC DEMONS. Een belichaming van de vervuiling. Het zijn aliens die zich opbouwen uit plastic, zoals mensen uit water bestaan. Ik wil nadenken over waar wij naartoe gaan met onze planeet.’ Hij ziet het niet hoopvol. Zelfbewust en direct wijst hij naar zijn tas, waar ook ergens een plastic waterfles in verborgen zit. ‘We dragen er allemaal aan bij. Uit gemakzucht maken we het allemaal kapot.’

Even later mijmert hij over een National Geographic-ster. ‘Het is door één van die kerels en zijn vele natuurdocumentaires dat ik in de natuur geïnteresseerd raakte.’ ‘Steve Irwin?’ vraag ik. Hij bulderlacht. ‘Nee, dat is gene goeie,’ zegt hij. Irwin stierf nogal ironisch terwijl hij een pijlstaartrog probeerde te vangen. Het zijn wel al die natuurbeelden, waarbij altijd een stem het onheil in de donderwolken spelt, die Younes inspireerden. Hij speelt zijn favoriete documentaires even na, en wijst me op de boodschap die er vaak in verborgen zit: ‘Ziede diejen ijsberg? Die gaat er niet lang meer zijn.’ Zijn humor verlicht de zwaarte, terwijl we over iets spreken dat me in alle eerlijkheid soms nachten wakker kan houden.

REBEL

 

Op zijn website schrijft Younes dat hij ‘fokovist’ is. Toen ik dat las vond ik het wel een geinig idee, maar terwijl ik kijk naar zijn zwarte jeansjas wéét ik dat er meer achter zit. De jas is volledig beschilderd met symbolen, figuren en woorden die ik niet meteen kan lezen. Een jas die schreeuwt dat de drager vooral zijn zin doet. ‘Ik heb mijn eigen stempel en ik wil die doordrukken’, zegt hij doortastend. ‘Ik volgde in het KSO grafische kunsten en mijn naïviteit is daar al snel gesneuveld. Ook al was ik er om te leren, ik ervoer het kunstonderwijs als een beknottende omgeving. Iedereen moet uiteindelijk in dezelfde mal passen van dezelfde leerkracht. Een leerkracht die trouwens een vrij willekeurig beeld heeft van wat goede kunst is. Dat vind ik compleet absurd.’ Ik knik en verwijs nog eens naar zijn zelfbedachte kunststroming. ‘Ja, fokovisme. Toen ik besefte dat al die stromingen altijd ingingen tegen de vorige – zoals het expressionisme – vond ik het vrij onnozel dat rebelleren op school niet beloond wordt. Je leert er over de grote revolutionairen, maar mag dat zelf niet zijn.’

Ik wijs hem nog even op zijn jas. ‘Ja, dat is een way of life’, geeft Younes glimlachend toe. ‘Mijn jas, maar eigenlijk alles moet eraan geloven: ik schilder alles vol. Mijn kamer probeer ik voorlopig te sparen.’

‘Je leert over de grote revolutionairen, maar mag dat zelf niet zijn’

 

MISSCHIEN KAN IK HET GEWOON BETER

 

‘Die gekke spelling en dat samentrekken van woorden, dat komt wel van mijn woordkunst’, zegt Younes. Waar die woordkunst dan vandaan komt, vraag ik hem. Hij lijst een moeilijk te volgen resem van projecten op waar hij in contact kwam met reggae, rap en hiphop. ‘Ik doe eigenlijk alles’, lacht hij. ‘De laatste jaren probeer ik al die kunstvormen door elkaar te laten lopen.’ Vol bewondering voor zoveel creativiteit en energie luister ik naar zijn traject. 

En dan stel ik de hamvraag: hoe komt hij dan bij theater? ‘Via De Zendelingen ging ik mee als tekenaar naar verschillende voorstellingen (voor De Biechtstoel, red.). En ik heb eigenlijk van alles gezien dat me niet aanstond.’ We kunnen moeilijk onze lach inhouden, maar hij blijft op dreef. ‘Soms vond ik het ronduit vreemd dat mensen zoveel voor een kaartje kunnen betalen – wat er soms op dat podium stond! Bij een theaterleek als ik riep dat veel vragen op. Zo kwam ik plots terecht in een voorstelling waarin er naakte mensen over de vloer rolden en met hun neuzen in elkaars oksels zaten. Dat leek mij uren te duren’. Terwijl ik graaf in mijn geheugen om gevat de titel van de voorstelling te antwoorden, valt hij zichzelf in de rede: ‘Dat mag allemaal hé. Maar toen dacht ik gewoon: als dit geld krijgt, als die mensen maanden mogen oefenen hoe ze over de vloer rollen, dan verdien ik ook een kans. En daarom maak ik nu theater.’

DE WASTEMAN

 

Maar drawing was his first love.Het beeld blijft dan ook zijn vertrekpunt. PL3MONS is een verderzetting van een 3D-sculptuur die Younes maakte: de Wasteman. ‘Dat was een beeld gemaakt uit rommel én een woordspeling. In de Caraïben gebruiken ze “wasteman” om een nietsnut te beschrijven. Dat woord spookte al door mijn hoofd, en later wilde ik iets met afval doen. Dat kwam eigenlijk voort uit de ontzetting die ik voelde toen ik voor het eerst in Marokko was. Ik moest mijn dode vader begraven en kwam aan in een prachtig land, dat vol rommel lag.’

‘Als dit zoveel budget krijgt, verdien ik ook een kans’

‘Ik had gewoon het gevoel dat ik iets moest maken met die stem, voor mensen die je anders niet ziet op een podium. Daarom is PL3MONS nu ook een platform om anderen een kans te geven. De cast bestaat uit verschillende mensen met diverse roots, en ik probeer die roots ook te verwerken. Ik gebruik bijvoorbeeld Somalische muziek en pas die aan tot iets sciencefiction.’ 

Het doet me goed om Younes zo bevlogen te horen praten over zijn cast. Maar het klinkt wel chaotisch. Lukt het om dat te organiseren? ‘Dat gaat wel. Alleen merken we op sommige speelplekken dat ze ons niet echt verwachten. Dan reageren ze niet altijd gepast. Maar dat komt goed, ze worden ons wel gewoon. Allez: ze moeten. Want wij gaan niet weg!’

EEN PLEIDOOI VOOR OPRECHTHEID

 

In alles wat hij zegt, hoor ik toch een boodschap. Een activistische reflex. Heeft hij die nodig? ‘Dat hangt ervan af. Op dit moment probeer ik het voor mijn mentaal welzijn wat in te perken. Maar ik maak gewoon graag dingen waardoor ik me goed voel. En ik heb het nodig om me te verzetten. Vroeger werd ik soms geweigerd aan de discotheek. En nu ga ik gewoon ergens anders heen, daar ben ik dan een VIP.’ 

Hij lacht, duidelijk tevreden met de ommekeer die hij heeft meegemaakt. En verdiend. En óf. Younes maakt werk dat spreekt en schopt tegen schenen, zoveel is duidelijk. En toch doet hij dat met een zekere bescheidenheid, een nuchtere kanttekening bij alles. En daarin herken ik vooral een verlangen naar eerlijkheid.

‘Ik kom gewoon op voor waar ik in geloof’

‘Ik toon gewoon dat mijn stem en die van komende generaties belangrijk is. We krijgen daar trouwens steeds meer respect voor. Dat is goed, maar ook dubbel. Op sommige momenten wordt er, bijvoorbeeld over politieke correctheid, heel zwart-wit gesproken en gedacht. En dat lijkt dan meer te gaan over een profileren van jezelf als “woke” dan over iets anders. Ik wil geen activist worden genoemd: ik kom gewoon op voor waar ik in geloof.’