SAVE THE DATE 05 SEP – 15 SEP 2024 ANTWERPEN

05 SEP - 15 SEP 2024 / ANTWERPEN

De revolutie gaat gewoon door

wo 11 sep 2019

Met Paradise Now (1968-2018) brengt fABULEUS hun versie van het iconische stuk uit 1968 van The Living Theatre. Die theatergroep uit New York begon klassiek, maar groeide later uit tot een anarchistisch collectief van vredelievende aard. Theaterkenner Johan Thielemans neemt ons mee terug naar het jaar ‘68, toen de première van Paradise Now op het Festival d’Avignon voor heel wat opschudding zorgde.

Sanne Stassijns

‘The Living Theatre werd opgericht in 1947 en bestaat nog altijd’, legt Johan Thielemans uit. ‘Het collectief stond onder leiding van Julian Beck en zijn vrouw Judith Malina, die een grote interesse hadden in poëzie en het werk van schrijvers als Antonin Artaud en William Carlos Williams. Toen in de jaren 60 de protestbewegingen tegen de oorlog in Vietnam hun opwachting maakten, kantten zij zich radicaal tegen de Amerikaanse macht en het kapitalisme. Toen de politie in ’64 bij het collectief binnenviel omdat ze weigerden belastingen te betalen, vluchtte een deel van hen naar Europa. De rest van de groep die in New York bleef, maakte echt mooi theater rond de protesten. Maar degenen die naar Europa trokken, hadden zo veel last met de autoriteiten dat ze heel openlijk politiek en anarchistisch werden’, aldus Thielemans.

Paradise Now

In ’68 creëerde The Living Theatre dan zijn voorstelling Paradise Now, die in première ging op het Festival d’Avignon. ‘Dat was een ongeziene opvoering’, vertelt Thielemans. ‘Ze scandeerden slogans zoals: “Ik wil geen oorlog”, “Ik wil vrij zijn van politie”, “Ik wil vrij zijn om marihuana te roken”, “Ik wil vrij zijn om mij te ontkleden op de scène”,… Ze stonden dan ook allemaal halfnaakt op het podium en voerden spirituele rituelen op. Terwijl de groep in een kring zat, riep leider en goeroe Julian Beck intussen: “Revolutie, revolutie!” Voor alle duidelijkheid: die revolutie was geen marxistische revolutie, maar een vredelievende, anarchistische revolutie. Die zou volgens hen peis, vrede en geluk brengen.’

Volgens Thielemans waren ze ook specialisten in het betrekken van het publiek. ‘Ze gingen rond in de zaal en vroegen: “Wat denkt u?” Vragen waar niet iedereen altijd een antwoord op had. Maar dat was hun idee: je mag als publiek niet gewoon zitten en kijken, je moet echt actief meedoen.’

“De première van Paradise Now in ‘68 was ongezien: de acteurs scandeerden slogans, stonden halfnaakt op het podium en voerden spirituele rituelen op”

‘De politie stond ook altijd klaar om tussenbeide te komen. Helemaal naakt op scène staan was in die periode trouwens nog verboden. Het was vooral de jeugd die hen geloofde en echt dacht: “Dit zijn de nieuwe tijden.” Met de titel Paradise Now wilde Living Theatre dan ook aan het publiek duidelijk maken dat, wanneer je leefde zoals hen – in een commune – je een beter leven tegemoet gaat. Ze riepen op om hen te helpen en ook anarchist te worden.’

Avignon

Met hun première in ’68 palmden ze het Festival van Avignon volledig in, weet Thielemans. ‘Ze waren tégen de structuur van het festival, tégen het theater dat daar gemaakt werd en tégen de grote belangrijke Franse directeur van het festival, Jean Vilar. En die was daar zwaar door aangedaan. Want zijn festival ontglipte hem totaal. The Living Theatre vond dat het festival enkel voor de bourgeoisie was, terwijl Vilar zélf een zeer belangrijke linkse theatermaker was. Ook tijdens het filmfestival in Cannes hield The Living Theatre zich dat jaar niet in. Ze kloegen aan dat het té burgerlijk en niet radicaal genoeg was. En ze proclameerden dan ook dat zij de grote weg naar vrede en geluk kenden.’

Brussel

Paradise Now speelde in december ‘68 ook in Brussel, in Théâtre 140 in Schaarbeek. Een recensie uit Het Volk getiteld ‘Een onsmakelijke vertoning’ zegt daarover het volgende: ‘Geen verkwikkend schouwspel. Daarbij zijn deze stedelingen helemaal niet mooi. Magere lijven, lijkblank, want het is winter en we zijn hier niet aan het strand. August Vermeylen had gelijk, zo dachten wij: “Mensen zijn lelijk, met hun lijf mismaakt.”’

Over het spel was Het Volk ook al niet lovend: ‘Wat geschuifel en getrappel en gerol over de vloer, en een soort van mislukte circus-pyramide bouwen met lelijke menselijke lichamen.’

“Met Paradise Now wilde The Living Theatre aan het publiek duidelijk maken dat, wanneer je leefde zoals hen – in een commune – je een beter leven tegemoet gaat. Ze riepen op om hen te helpen en ook anarchist te worden”

Ook van het publiek kwam er maar weinig reactie: ‘De Brusselaar laat immers betijen. De dames en heren begonnen over de kapitalistische maatschappij en over de bourgeoisie te roepen. Geen reactie, of amper. Allemaal bourgeois in de zaal… “Waarom beweegt er niemand in de zaal? U bent onnozelaars”. Kennelijk wilde het Living Theatre het publiek provoceren, maar het was boter aan de galg.’

‘Eindelijk stond een moedige jonge vrouw op, die het toch allemaal wat te gortig begon te vinden en ze wees de mensen van het Living Theatre op het dwaze van hun gedrag. Julian Beck had soms een mager succes met zijn rake replieken, die hij waarschijnlijk overal gebruikt. Ook de Vlaamse actrice Els Cornelissen plaatste een hartig woordje (in het Engels) maar ze noemde Julian Beck “minister Beckett”. “Wat komen jullie hier eigenlijk doen in een zaal vol bourgeois? Ga liever naar het volk toe.”’

fABULEUS

Aan fABULEUS dus om vanavond en morgen een tweede poging te wagen en het publiek wél te betrekken in hun utopisch verhaal. Choreograaf Michiel Vandevelde zei er in een interview met Kaaitheater alvast het volgende over: ‘Het publiek zat toen duidelijk in de traditionele positie, maar werd continu in het stuk getrokken, of het probeerde deel te worden van de voorstelling. Die beweging wil ik behouden.”

Ook het spirituele wil hij meenemen in het stuk: ‘Ik wil met de jongeren op zoek gaan naar wat spirituele praktijken in de 21ste eeuw kunnen betekenen, door er nieuwe uit te vinden, door onze verbeelding te gebruiken, en zo misschien zelfs een utopische manier te vinden om samen te leven – wie weet?’

fABULEUS zal tenslotte ook de naaktheid niet schuwen: ‘Ik wil nadenken over de intimiteit tussen die jonge lichamen. We leven in een vreemde tijd: aan de ene kant gaan we in de publieke ruimte extreem conservatief om met onze lichamen. En aan de andere kant heb je de pornoficatie van reclamecampagnes. We hebben al gewerkt rond dit soort conservatisme, de manier waarop we elkaar benaderen en met onze lichamen omgaan, door de grenzen tussen lichamen open te breken. Natuurlijk zijn al die pogingen van The Living Theatre mislukt, maar ik denk dat het net de mislukking is die het zo interessant maakt.’

Theaterkenner Johan Tielemans is benieuwd: ‘De ideeën van toen zijn natuurlijk allemaal voorbij. Ik ben dus benieuwd of de jongeren van nu er nog mee bezig zijn, en vooral op welke manier.’