‘De nieuwe stroming is overal’

do 30 aug 2018

Op de vooravond van de opening van het TheaterFestival komen theatermakers Aïcha Cissé en Aminata Demba vrolijk binnen gewandeld: hun blik is open en genereus. Of ze zenuwachtig zijn voor hun State of the Youth? Toch wel, blijkt als ze horen dat de zaal compleet uitverkocht is, en ze al giebelend over hun stoel heen en weer schuiven. Maar wat ze te zeggen hebben is belangrijk. Dat weten ze zeker.

Lars Brinkman en Xandry van den Besselaar

Waarvoor pleiten jullie in de State of the Youth?

Aminata Demba: ‘The youth is coming!’ Dit citaat uit onze State of the Youth dient om een stroming jongeren aan te duiden die niet het klassieke parcours hebben gevolgd. Je kunt bijvoorbeeld filmmaker worden door naar de filmschool te gaan en daar het vak te leren. Maar binnen een aantal jaar gaan er ook filmmakers zijn die op een meer autonome manier hebben geleerd om films te maken.

Zijn jullie zelf een voorbeeld van die nieuwe stroming jongeren?

Aïcha Cissé: Toen we begonnen wel. We hebben wat we noemen ‘beginnersgeluk’ gehad. We zijn in het begin omringd geweest door de juiste mensen, die ons de nodige ondersteuning hebben geboden.

Aminata: We hebben ons laten leiden door ons instinct. Door te zoeken wat onze passie is, zijn we bij GEN2020 terecht gekomen. Dat was een professionaliseringstraject voor acteurs, theatermakers en auteurs, die geen klassieke opleiding hebben genoten. De initiatiefnemers van’t Arsenaal in Mechelen waren zich als het ware bewust van die zijstroom, die via alternatieve wegen een plek op het podium zochten.

Waar kunnen we die nieuwe stroming vooral vinden?

Aïcha en Aminata: Overal!

Aminata: Maar misschien vindt die stroming minder snel haar weg naar deSingel of naar een instelling als Toneelhuis. De brug daar naartoe is nog iets te groot.

Hoe komt dat?

Aminata: Ik denk dat dat met name te maken heeft met verschillende leefwerelden en milieus. En informatie die in sommige van die leefwerelden niet altijd meteen voorhanden is. We begeven ons in een stadium dat die werelden van de nieuwe stroming en het klassieke traject nog niet echt met elkaar vermengd zijn.

Hoe ziet die vermenging eruit?

Aminata: Wij zijn eigenlijk de vermenging!

Aïcha: We hebben het vak eigenlijk al doende geleerd, en op een bepaald moment voldoe je aan een zekere ‘kwaliteitsnorm’. We zijn destijds opgepikt geweest en daardoor kunnen samenvloeien met de klassieke, meer gevestigde waarden. Maar daarvoor hebben we veel moeten ontdekken en veel eigen projecten moeten maken.

Aminata: Een instelling als ’t Arsenaal is daarin ook heel belangrijk geweest. Zij bood ons een platform door ruimte, tijd en middelen ter beschikking te stellen. Zo leer je al doende het reilen en zeilen binnen het theater: hoe moet je dingen aanpakken als je een idee hebt, wie moet je aanspreken?

Wat vinden jullie van die vermenging?

Aminata: Absoluut noodzakelijk.

Aïcha: Sommige personen zijn gemaakt voor de kunstscholen en en vinden daar hun weg in. Maar je hebt natuurlijk ook een groep mensen die geen goesting hebben in een opleiding en het vak al doende leren. Dat betekent natuurlijk niet dat die mensen niet getalenteerd zijn of dat zij niet de nodige ambities of kwaliteiten hebben. Zij moeten ook zeker een kans krijgen.

Aminata: Wat niet wil zeggen dat die klassieke opleidingen hun waarden niet hebben, natuurlijk. Maar soms is de brug gewoon te groot om te bewandelen.

Aïcha: We willen er in onze State of the Youth echt voor pleiten om die vermenging te stimuleren. We voelen ons verantwoordelijk om de theaters tot een plek te maken voor iedereen. Zowel voor de mensen op het podium, als voor het publiek.

Naar de State of the Youth komen vooral veel mensen uit de sector. Heeft dat een rol gespeeld tijdens het schrijven?

Aminata: Absoluut! We moeten dit moment grijpen om de hele sector aan te spreken, en de inzichten die we de afgelopen jaren hebben opgedaan te delen met de sector.

Wat verbindt de jeugd met elkaar?

Aminata: Je hebt natuurlijk de gevestigde waarden die al héél lang op hun posities zitten en dan de nieuwe generatie spelers die een eigen aanpak óók als mogelijkheid zien. Maar de gevestigde orde heeft nog heel veel macht.

Aïcha: Het losbreken van de verankerde structuren misschien?

Aminata: Ik denk dat Vlaanderen hier ook een belangrijke rol in speelt. Onze buurlanden, Nederland is daar een voorbeeld van, zijn al langer bezig met een transitie. Daarom zeggen we ook in deze State of the Youth: het moment is nu, want we huppelen al achter!

Wat is het grote verschil tussen de jeugdige artiesten en de gevestigde waarden?

Aïcha: Ik denk dat de jeugd al veel meer vermengd is. Er is een groter onderling begrip.

Aminata: Het hokjesdenken is minder aanwezig: er wordt verder gekeken dan het hokje.

Is de sector klaar voor de jeugd?

Aïcha: Er worden wel inspanningen gedaan en stap voor stap zien we veranderingen. Maar ik denk dat we op een punt zijn gekomen dat we echt even een TGV kunnen nemen, en heel snel een grotere sprong kunnen maken. Maar die sprong is echt wel nodig. De jeugd is er!

Aminata: Dat zeggen we ook in de speech. We zijn niet de eersten die dit zeggen. Er heerst zelfs een soort vermoeidheid rond deze thematiek, maar vanuit onze inzichten denken we dat naar een aantal dingen nog gekeken moet worden.

Aïcha: Die herhaling is gewoon noodzakelijk.

Jullie zijn met veel jonge mensen gaan praten, alvorens de State werd geschreven. Waarom was dat?

Aminata: We hebben deze stem gekregen, maar die wilden we niet alleen gebruiken voor onszelf. We vonden het belangrijk dat mensen die in de zaal zitten, kunnen denken: ‘Ja! Dat had ik ook willen zeggen. Dat is exact wat ik denk of voel. Die gedachte heb ik ook gehad.’ We proberen een stem te zijn voor jonge makers. In die gesprekken leerden we bovendien dat de thema’s die ons dwars zaten, onder meerdere makers leven.

Maatschappelijk engagement lijkt steeds meer een verplichting voor de kunstenaar te worden. Wat vinden jullie van deze tendens?

Aminata: Laat ons als kunstenaar alsjeblieft met rust! Laat aan ons de keuze.

Aïcha: Die keuze en de vrijheid moet er zijn. Er heerst een onuitgesproken verwachting dat er in ons werk politieke kwesties aangekaart zullen worden. Maar als je het over een bloempot wilt hebben, moet dat kunnen! Dat is opvallend: als ik het heb over een bloempot voor een divers en gekleurd publiek, dan ziet dat publiek een bloempot. Als ik datzelfde doe voor een wit publiek, dan ziet dat publiek een zwarte vrouw die het over een bloempot heeft, en het daardoor over bepaalde maatschappelijke kwesties wil hebben. Natuurlijk geldt dat niet voor het volledige witte publiek. Maar mijn ervaring is toch wel, dat als ik het over een bepaald onderwerp wil hebben, er, naargelang het publiek, verschillende interpretaties worden gegeven, die ik niet perse wilde meegeven.

Aminata: En we betrappen onszelf daar ook op! We vinden het belangrijk om het te benoemen, zodat we gezamenlijk kunnen leren. Het is absoluut geen aanklacht.

Aïcha: Inderdaad, aan dat wij-zij moeten we echt voorbij!

Aminata: Het is een transitieproces dat al jaren bezig is. Dat moeten we blijven bijsturen.

Hoe doe je dat?

Aïcha: Ik geloof enorm in eerlijke een-op-eengesprekken: samen zitten en praten. En daarbij geen blad voor de mond nemen! Een kat een kat noemen. Durven praten. Er moet ruimte zijn om vragen aan elkaar te durven stellen. Zowel voor degene die vragen hebben als degene aan wie de vragen gesteld worden. Soms zijn mensen geneigd om in de verdediging te gaan. Dat is ook maar normaal, natuurlijk. Maar ik denk dat het belangrijk is om die defensie soms naast je neer te kunnen leggen. Ik denk echt dat dat heel constructief kan werken.

Aminata: Gesprekken liggen tegenwoordig gevoelig. Dat komt omdat een aantal van deze thema’s vandaag de dag enorm worden bevochten. En dat maakt dat gesprekken iets minder open zijn. Maar soms moet je vlakaf eens ruzie maken!

Tags: Xandry van den Besselaar, State of the Youth, Aminata Demba, Aïcha Cissé, Lars Brinkman