A Love Supreme: de sneltrein in John Coltrane

za 09 sep 2017

 

Met A Love Supreme belichaamt Rosas één van de grootste jazzalbums aller tijden. Wat John Coltranes plaat uit 1964 zo bijzonder maakt? A Love Supreme is het verhaal van een artiest die het licht heeft gezien. En niet verloren gaat.

Gilles Michiels

Eigenlijk, zo suggereert Coltrane (1926-1967) in de tekst die hij bij A Love Supreme schreef, liggen de roots van het album in 1957. Dat jaar is het keerpunt voor de saxofonist. Eerst het slechte nieuws: Coltrane wordt uit het Miles Davis Quintet gegooid. Met Davis had hij dan wel de weg geplaveid voor Kind of Blue en zijn eigen Giant Steps, albums die tegen het einde van de jaren 50 een klassieke periode voor de jazz inluidden, de reden voor zijn ontslag ligt waarschijnlijk buiten de muziek. In 1957 escaleert Coltranes strijd met heroïne en alcohol: hij neemt een overdosis en kijkt de dood in de ogen. Dat moment moet zijn ultieme wake-up call geweest zijn. De Amerikaan, tot dan een laatbloeier wiens carrière slechts gestaag op gang kwam, zweert de roesmiddelen af en start met de zuivering van zijn lichaam ook een spirituele zoektocht, die de komende – en laatste – tien jaar van zijn carrière zullen bepalen.

Wat in die tijdspanne gebeurt, is zonder meer indrukwekkend te noemen. Coltrane is op een punt gekomen waarin hij alles in de strijd kan gooien. De rotvaart waarmee zijn carrière evolueert, stuurt hem de ene na de andere muzikale koers op. De eerste stap naar A Love Supreme is alvast de vorming van zijn kwartet in 1960. Twee jaar later krijgt de groep zijn definitieve vorm, met McCoy Tyner aan de piano, Jimmy Garrison op de bas en Elvin Jones aan de drums. Het is deze groep die in 10 december 1964 de studio bevolkt wanneer Coltrane komt aandraven met een afgewerkt concept onder de arm. Zijn doel: een ode aan God brengen in de vorm van een vierdelige meditatie. Een paar uur later is alles opgenomen. A Love Supreme, een bijna twee uur durende suite, komt in één studiobeurt tot stand.

 

‘Elke toon die in het slot van A Love Supreme uit de saxofoon vloeit, lijkt gericht aan een hogere macht’

 

Die uitzonderlijke efficiëntie mag geen toeval heten: Coltrane is een bevrijd man. Zonder in freejazz op te gaan of af te wijken van zijn concept, klinkt A Love Supreme bijzonder fris en trefzeker. Waarin de genialiteit van het album steekt, is echter moeilijk te zeggen. Is het de hard-bop die Coltrane mengt met de zich ontwikkelende ‘modale jazz’, die zich afzette van de conventionele fifties-akkoorden? Is het de emotionele diepte waarin Coltranes zoektocht uitblinkt? Tegelijk is deze plaat een groepsproject. Hoewel Coltrane als de onbetwiste solist op de hoes staat, komt elk bandlid ruimschoots aan bod. Zo roffelt de lange drumsolo van Jones’ Pursuance in gang, het derde deel van de plaat, waarna het klanktapijt van Garrisons bas zich als een rode loper uitrolt voor het slotgebed van het album, Psalm.

Dat laatste deel van de plaat is vermoedelijk het bekendste. Coltrane, die meestal slechts mondjesmaat over zijn muziek sprak, schreef er twee teksten bij: een brief aan de luisteraar en een gedicht gewijd aan God. Waar Coltrane zich in de opener Acknowledgement nog aan spoken word waagt en onophoudelijk de naam van zijn plaat opzegt, draagt hij in Psalm het gedicht voor met de saxofoon. Elke toon die uit het instrument vloeit, lijkt rechtstreeks gericht aan een hogere macht. Psalm zet de kroon op het werk van Coltranes wederopstanding als mens en artiest.

A Love Supreme mag zich volgens The New Yorker-journalist Richard Bordy één van de populairste jazzalbums van de laatste zestig jaar noemen: in korte tijd verkocht het meer dan 100 000 exemplaren, ondertussen staat de teller al op meer dan een miljoen. Daarmee is A Love Supreme één van de weinige jazz­platen die kunnen wedijveren met Miles Davis’ Kind Of Blue.

Het is daarom des te opvallender dat het album slechts één keer live uitgevoerd werd, op het jazzfestival in het Franse Antibes. De versie die daar ten gehore wordt gebracht, lijkt echter nauwelijks op de studio-opname. Op zich niet gek in het jazzgenre, en al zeker niet voor een plaat die in een spiritueel momentum werd opgenomen, maar Coltranes variaties zijn bij vlagen totaal onherkenbaar. Het concert kan dan ook als illustratief gezien worden voor het slot van zijn carrière. In de laatste rechte lijn van zijn leven werkt de saxofonist met zo’n verschroeiende snelheid dat ook zijn kwartet stilaan afhaakt. Wanneer Coltrane voorstelt om een tweede drummer aan boord te hijsen, haakt pianist Tynes af. Niet veel later vertrekt ook Jones misnoegd.

Coltranes zoektocht naar een instinctieve expressie die uitmondde in het momentum van A Love Supreme bleek uiteindelijk de continuïteit van een groep in de weg te staan. Daarom is de plaat ook het verhaal van een vierkoppige band op zijn hoogtepunt. En die band bestaat vandaag uit de vier dansers van Rosas.

Tags: Anne Teresa De Keersmaeker, Rosas, Gilles Michiels, A Love Supreme, Salva Sanchis