2015 – The Marx Sisters — Jan-Jasper Persijn

vr 11 sep 2015

Summerschool Kunstkritiek

 

Je herkent ze op dit festival aan hun gefronste blik met open ogen. Als je goed kijkt, zie je zelfs het geslepen potlood achter hun oor. Ze opereren collectief, maar als aparte persoonlijkheden ademen ze de toekomst. Met z’n elven zijn ze: prille pennen met bakken talent, die tien dagen lang op de summerschool ‘kunstkritiek’ door rekto:verso ingewijd worden in de wondere wereld van de kunstkritiek. Hier nog een pareltje, de rest vind je op de blog van Het Theaterfestival.

Alles moet eerst worden gelogen — Jan-Jasper Persijn

Een enkele blik tussen twee dochters van Karl Marx: de een op een podium in het Londense Hyde Park net voor ze een stakende arbeidersmassa zal toespreken, de ander te midden van de menigte voor datzelfde podium. Vanuit dat ene beeld in The Marx Sisters van Tg Stan & De Koe zullen zich geleidelijk hun levens­verhalen ontvouwen, nadrukkelijk verteld in functie van verschil en geschil. Daarbij wordt Laura (Natali Broods) neergezet als kritisch en integer, maar bovenal hardvochtig en teleurgesteld in het ware leven achter de revolutionaire idealen van haar roemrijke vader. De toon van haar discours verruilt dan ook voortdurend kwaadheid voor verzuchting (“Armoede kost zo godvergeten veel tijd”) en verdriet voor berusting. Haar zus Eleonor (Sara De Roo) toont zich daarentegen consequent strijdvaardig en koppig ten dienste van de Marxistische zaak. Haar karakter volgt bijna uitsluitend de wet van strategie en berekening (“Alles moet eerst worden gelogen”) en lijkt daarom voor het grootste deel samen te vallen met de politieke rol die zij omwille van haar afkomst tracht te spelen. Daarnaast neemt Willem De Wolf de rol van Eleonors zelfzuchtige echtgenoot Edward Aveling voor zijn rekening – net als alle overige mannelijke personages.

Zoals dat ene beeld impliceert, liggen beide zussen voortdurend voor elkaar op de loer, met ‘de nalatenschap’ als intellectueel en financieel dispuut tussen hen in. Hoe heeft eenzelfde milieu zo uiteenlopende levens kunnen voortbrengen? Pas voorbij de overweging van die vraag gaat de voorstelling echt overtuigen, wanneer dat historisch giswerk ook open komt te liggen in de opbouw van het verhaal. Doordat de makers ook al hun persoonlijke bijgedachten, twijfels en andere mogelijkheden binnentrekken en de bewegingen van de techniek opnemen in het scènebeeld, doet de vorm aanvankelijk denken aan een soort eerste repetitie. De ontzettende meerwaarde van die ingreep is op meer dan een vlak voelbaar. Die gelaagdheid geeft de toeschouwer niet alleen op een betekenisvolle manier inzicht in het historische interpretatiewerk dat een dergelijke voorstelling vereist. Ze wisselt ook voortdurend het perspectief tussen acteurs en personages, zodat tegelijk duidelijk wordt hoe de makers dit stuk doorheen een intensief repetitieproces hebben bijeengelegd. De voorstelling lijkt de tijdsdimensie zodanig te condenseren dat ze als geheel ook aan relevantie wint. De Wolf weet het dooreenlopen van de verschillende verhaallijnen zo subtiel ineen te zetten dat het nooit echt te moeilijk voelt of vervelend wordt.

De verschillende lagen van het verhaal behandelen onder meer de lotgevallen van de zusters Marx zelf, maar eveneens het documentatieproces en de aanleiding van de voorstelling. Die aanleiding blijkt De Wolfs lectuur van Mary Gabriels Liefde en Kapitaal te zijn, met nogal wat nadruk voltooid in het Italiaanse Triëst. Te midden van het interpretatiewerk opgehangen aan de veelzeggende regel “het is niet met zekerheid te zeggen dat de zusters Marx nooit in Triëst zijn geweest”, opent zich een mogelijke lezing vanuit de ontdubbeling van de betekenaar ‘in Triëst’. Gezien hun spel de tragiek van beide vrouwen breed verhaalt, lijkt de substitutie voor het adjectief ‘intriest’ op zijn minst gepast. Door het stuk daarnaast zowel in Triëst te laten beginnen als eindigen, omsluiten de makers met deze kwalificatie evenzeer hun uiteindelijke interpretatie van de zussen Marx.

The Marx Sisters overtuigt daarom in de eerste plaats door de geweldige tekst van De Wolf. De passief-agressieve en ironische toon van de dialogen tussen beide zussen (zo overtuigend neergezet door Broods en De Roo) legt steeds opnieuw de pijnpunten en nuances van hun overwegend gespannen verhouding bloot. De historische oefening (wie waren Laura en Eleonor Marx?) is eigenlijk bijzaak. Bovenal biedt The Marx Sisters een reflectie over wat het betekent te moeten leven met opgedrongen idealen, met een erfenis zo gewichtig dat ze moed vraagt om er trouw aan te blijven, of om er juist van weg te lopen omdat ze het goede leven uitstelt naar de toekomst. Van begin tot eind vormt de voorstelling een bevlogen, kritische en genuanceerde reflectie die de menselijke randen aftast van een ideologische structuur als het marxisme, die vandaag steeds opnieuw met het argument van de geschiedenis onder de mat wordt geveegd.

Tags: De Koe, Summerschool Kunstkritiek, Jan-Jasper Persijn, Tg Stan, The Marx Sisters