2015 – Stijn Van Opstal en Tom Dewispelaere

di 08 sep 2015

AUGUSTUS ergens op de vlakte — Olympique Dramatique, Toneelhuis, NTGent, KVS

“Het is gezond om het soms niet te weten”

Tom Dewispelaere en Stijn Van Opstal van Olympique Dramatique kropen voor AUGUSTUS ergens op de vlakte voor het eerst in de regiestoel en mochten meteen rekenen op een sterrencast. Gilda De Bal, Els Dottermans, Sofie Decleir en Mieke De Groote spelen de vrouwelijke hoofdrollen, terwijl Frank Focketyn, Geert Van Rampelberg, Ben Segers, Willy Thomas en Marc Van Eeghem de mannen vertolken. Jonge actrices Nona Buhrs en Sanne Samina Hanssen vervolledigen de cast. — Bart Van Gyseghem en Filip Tielens

Wie van jullie kwam met het idee voor AUGUSTUS ergens op de vlakte om dit samen met de drie stadstheaters Toneelhuis, NTGent en KVS te doen?

Stijn Van Opstal: “Geert Van Rampelberg (ook lid van Olympique Dramatique, nvdr) is een groot filmkijker en raadde ons de film Killer Joe aan, waarvoor Tracy Letts het scenario schreef. We zijn dan allerlei teksten van deze schrijver beginnen lezen. Zijn toneelstuk August: Osage County vonden we fantastisch: een stuk met vijf vrouwen in het centrum van de vertelling leek ons een grote uitdaging, want Olympique Dramatique is tenslotte een mannenbende.”
Tom Dewispelaere: “Ik had al enkele jaren goesting om opnieuw samen te werken met Els Dottermans, want dat was al van Mama Medea geleden. Voor deze tekst van Tracy Letts hadden we sterke actrices nodig en dus dacht ik meteen aan Els. Omdat zij vast in dienst is bij NTGent, en omdat we ook dachten aan Mieke Verdin en Willy Thomas die bij de KVS werken, ontstond heel organisch het idee om de drie grote stadstheaters samen te laten werken. Het was dus zeker geen vooropgezet plan, laat staan een statement.”

Dit is jullie regiedebuut voor de grote zaal. AUGUSTUS ergens op de vlakte is een acteursstuk bij uitstek. Kunnen jullie dit enkel maar regisseren omdat jullie zelf spelers zijn?

Tom: “Het helpt wel om je collega’s te coachen als je zelf een acteur bent. Voor mij was AUGUSTUS sowieso een test: lukt het wel, kan ik andere acteurs regisseren? De ambitie om te regisseren had ik al langer, net als een gezonde dosis angst. Het is immers niet niks om voor zo’n bende fantastische spelers te staan.”

Is het dan een veiligheid om als duo te kunnen regisseren?

Tom: “Het is zeker aangenaam om met z’n twee te zijn. Op het einde van de dag kan je ventileren tegen elkaar.”
Stijn: “We hebben allebei zeer uitgesproken meningen waar we heel open over communiceerden tijdens de repetities, ook over de dingen waarover we niet hetzelfde dachten. Aan de acteurs lieten we duidelijk verstaan dat we niet één stem waren, maar dat we elkaar zouden tegenspreken.”
Stijn: “We zijn mannen van halfweg de dertig, terwijl het stuk over vijf vrouwen gaat waarvan drie zussen halfweg de veertig zijn en hun moeder al in de zestig is. Wie zijn wij immers om te pretenderen dat wij alles weten over zuster- en moederbanden? We lieten de actrices met veel ideeën afkomen en probeerden zo ‘blank’ mogelijk te kijken.”
Tom: “Het is ook gezond om het soms niet te weten. In elk schakeltje van het creatieproces moesten wij immers knopen doorhakken, zowel over regiekeuzes als vormgeving enzovoort. De verantwoordelijkheid die zo’n grote productie en uitgebreide tournee met zich meebrengt, was best heftig om te dragen.”
Stijn: “Al waren we wel zeer goed voorbereid.”

Jullie twee zaten in de regiestoel, terwijl de andere Olympiquers Geert Van Rampelberg en Ben Segers meespeelden. Zou het omgekeerd ook gewerkt hebben?

Tom: “De kracht van Geert en Ben op de scène is dat zij van daaruit mee regisseren en relativeren. Ze konden op bepaalde momenten dingen zeggen die geholpen hebben om van die bende spelers met zeer verschillende achtergronden een hechte groep te maken.”
Stijn: “Wie er speelt en wie het project trekt bij Olympique Dramatique kan steeds wisselen. Er zijn verschillende constructies mogelijk. Het vertrekt altijd vanuit iemands droom. Zo hebben we ooit De collega’s bij ‘t Arsenaal gemaakt, omdat het een jongensdroom van Ben Segers was om dit te kunnen spelen. Maar door al het geregel dat daarbij kwam kijken is Ben er bijna onderdoor gegaan. Hij mist toch een beetje dat… (zoekt naar zijn woorden) ‘scoutsleiderige’, denk ik.”
Tom: “Scoutsleiderige?” (algemeen gelach)
Stijn: “Ja, den boel regelen! Want dat is het ook, hé: de realiteit van tien mensen samen, de structuur van zo’n repetities, enzovoort. Je moet daar toch een beetje een schoolmeester voor zijn.”

In het nieuwe seizoen gaan jullie na Bij het kanaal naar links uit 2011 opnieuw samen aan de slag met de Nederlandse regisseur Alex Van Warmerdam. Op de websites van de cultuurcentra staat het mysterieuze Creatie 2016 vermeld als titel. Weten jullie zelf al wat het wordt?

Stijn: “Alex is nu in Spanje aan een stuk voor ons aan het schrijven, maar wat het wordt weten we nog niet precies. Sowieso komt hij altijd maar aanzetten met een half afgewerkte tekst bij het begin van de repetities, zodat we die samen met de spelers gaandeweg verder kunnen invullen.”
Tom: “We hebben echt een grote bewondering voor Alex Van Warmerdam. Ondertussen is hij ook een goede vriend geworden en werk ik geregeld met hem samen, zoals onlangs in zijn speelfilm Schneider vs. Bax. Ik kijk er enorm naar uit om terug tijd samen met hem door te brengen.”

Gaan jullie zelf nog meer samen regisseren in de toekomst?

Tom: “In het seizoen 2016-2017 regisseren Stijn en ik opnieuw een stuk samen. Dat wordt Richard III van Shakespeare, waar we nu een tekstbewerking voor aan het maken zijn.”
Stijn: “Dit is een stuk uit het repertoire dat wat meer gewicht heeft. Bij Toneelhuis krijgen we de kans om in de Bourla-schouwburg te spelen. Dat vraagt dus om zo’n grote verhalen.”
Tom: “Ik hou ook gewoon van die grote verhalen: Tsjechov, Shakespeare, Hugo Claus… Mensen meenemen in een verhaal: het is van alle tijden en niet zo eigen aan ons. Ik geloof heilig dat mensen naar toneel komen om grote verhalen te zien die vertolkt worden door straffe spelers. Dat is magisch. Of dat is het alleszins voor mij als ik in de zaal zit.”

Hoe gaan jullie op zoek naar die verhalen? Hebben jullie een leesclub?

Stijn: “Wij lezen inderdaad erg veel toneelteksten. De boeken rondom ons worden ondertussen bergen. In het begin ben je op zoek naar het juiste verhaal, maar ondertussen beseffen we dat ons leven te kort is om al die verhalen te vertellen. Wij lezen ook veel buitenlandse teksten. We beperken ons daar niet in. Er zijn zoveel onwaarschijnlijk goede schrijvers, maar je hebt helaas maar één leven om ze allemaal te spelen. Ik zou gerust eens om de twee weken met een nieuwe toneeltekst in première willen gaan om niet telkens een half jaar met maar één toneeltekst bezig te moeten zijn.”

Hoe belangrijk is humor in een verhaal als AUGUSTUS? Want ondanks de gitzwarte thematiek van deze familietragedie kan het publiek er wel mee lachen.

Stijn: “Humor is een hartelijke vorm van communiceren en maakt mensen aandachtig voor wat je te vertellen hebt. Ook al is humor slechts de vorm en zijn we daar met de jaren ook wel wat minder onstuimig in geworden. Naast humor geloof ik ook dat het gevoel van samenkomen in zo’n grote zaal ook meespeelt in het succes. Het samen delen met vele mensen werkt ontroering in de hand. Op televisie worden verhalen niet meer samen gedeeld, want iedereen kijkt vandaag op zijn eigen tempo en naar zijn eigen digitale zender.”
Tom: “Wij hebben ooit samen met twaalf mensen Het Verdriet van België gelezen. Je komt dan in een cocon. Dat soort verhalen vertelt vaak meer over de geschiedenis dan verslaggeving. Het geeft nuances in mensen, in tijden, in plekken. Uiteindelijk bleek het verhaal te omvangrijk te zijn om tot een theatervoorstelling om te smeden. Al is het wel mijn ultieme droom om dat ooit eens te doen…”

Als we naar de inhoud van AUGUSTUS ergens op de vlakte kijken, zien we een Amerikaans verhaal: indiaanse meiden, tornado’s, aanslagen op openbare gebouwen, lange droogtes, presidenten. Hoe komt het volgens jullie dat zo’n Amerikaans verhaal toch ook bij ons beklijft?

Tom: “Omdat het even goed over mijn en jouw familie gaat. Heel veel mensen kijken er naar en vinden de situaties erg herkenbaar. Toen ik het stuk voor het eerst las, kwam ik verhalen tegen die in mijn leven echt gebeurd zijn. Het gaat over een strijd binnen de waanzin van een gezin, maar ook over een verlaten plek zonder toekomst. Het is heftig: mensen die weggaan op zoek naar een beter leven elders, maar later ook terug moeten komen omdat ze er niet worden opgevangen zoals in hun eigen familie, ondanks de vele twisten.”

Tags: Toneelhuis, interview, AUGUSTUS ergens op de vlakte, KVS, NTGent, Olympique Dramatique, Stijn Van Ostal, Tom De Wispelaere