2015 – A piece of time — Maarten Luyten

vr 11 sep 2015

Summerschool Kunstkritiek

A piece of time — Maarten Luyten

Tussen de pijlers van een massieve, metalen piramide zijn planken met metronomen gehecht. Uit het skelet blakert wit tl-licht dat wordt weerkaatst op een glanzende pendule in het midden. Met deze uitgepuurde installatie laat Nick Steur de stilte spreken en bakent hij zijn eigen hoek in het landschap wat verder af. Reeds in FREEZE!, waarvoor hij de Jong Theaterprijs op Theater Aan Zee 2011 ontving, thematiseerde hij ruimte en tijd en de drukte in onze samenleving. Deze keer stapelt de Nederlandse performance artiest geen stenen, maar tracht hij metronomen te synchroniseren. A piece of time – (moving pendulums & synchronizing metronomes) tikt en ritselt met behulp van het publiek naar een zintuiglijke en haast mystieke gewaarwording.

Steur houdt ervan zijn performances nauwkeurig te orkestreren en tegelijkertijd spontaan te laten verlopen. De uitkomst mag nooit helemaal vast staan. Bij aanvang van de voorstelling legt hij in een stappenplan uit wat nu gebeurt, wat net gebeurd is en wat staat te gebeuren. Van meet af aan zwengelt de tijd voor- en achterwaarts. Met handgebaren dirigeert hij het publiek om de metronomen aan te voeren en het chaotisch tikken laag per laag op te bouwen. Zijn spel is even los als gedecideerd, terwijl hij intens geconcentreerd de metronomen op elkaar afstemt. Het meest sprekend is wel de symmetrische plaatsing van het publiek: alles dient in evenwicht te zijn, elk detail is uitgekiend.

Maar valt eenheid überhaupt met een gemeenschap te bereiken? Wat als het publiek zijn gebaren niet begrijpt, en wat als de machines niet meewerken? Net als de menselijke tijdsbeleving is het ritme van de metronomen flexibel; ze lopen niet gelijk. Slechts sporadisch stromen de 32 metronomen samen in een kortstondig en bezwerend momentum, om dan weer uit elkaar te rafelen. Het is de maat van ons bestaan: gejaagd tikkend, conflictueus ondanks alle controle. Om het systeem te laten werken en synchroniciteit te bereiken, moeten we het ondermijnen. Steur doorbreekt zijn spraakverbod, we beginnen opnieuw en metronomen die niet meekunnen, worden het zwijgen opgelegd. De resolute beslistheid waarmee Steur teken geeft een deviante metronoom te ‘kelen’, bevat wrange sporen van een menselijke afvalrace.

Precies uit dat falen spreekt het engagement van A piece of time. Koste wat het kost trachten wij een evenwicht te bereiken met een ingewikkelde machinatie, terwijl net dat mechanisme de absolute harmonie weigert. Die collectieve waan wordt snugger doorprikt wanneer Steur de pendule, als een cyclisch tijdsinstrument, aan het cirkelen brengt en rode korrels uit de bol storten. Een constante grondtoon, eentonig en onverstoorbaar. Onze halsstarrige hang naar een eenduidige, lineaire tijdsbeleving wordt teniet gedaan door de sereniteit van de pendule en de korrels, het inherent perfecte evenwicht en de natuurlijke stroom van de cyclische tijd. De eenvoud van die zintuiglijke ervaring vormt een rustpunt, een uitgestrekt moment om in het hier en nu te zinken. Steur wendt het theater aan als negatieve ruimte: een black box waar wij kunnen ontsnappen aan het vooruitgangsdenken, de gejaagde en mechanische tijdsbeleving van onze prestatiemaatschappij. Een alternatief, een zone zonder tijd die wij moeten aandrijven, zonder apotheose om naar toe te tikken, maar enkel het constante nu. Het gelaagde minimalisme waarmee A piece of time een aardse poëzie weet op te wekken, is verstommend.

 

Tags: Summerschool Kunstkritiek, A Piece of Time, Maarten Luyten, Nick Steur